Kind aan huis bij Mendelssohn Bartholdy (1809-1847), een componist en dirigent van Joodse komaf. Dat was musicus en theoloog Mar van der Veer (1951) uit Zierikzee de afgelopen jaren. „Brieven gingen in de 19e eeuw veelal over alledaagse dingen en bieden dus heel veel informatie.”

De promotor van Van der Veer, prof. dr. Albert Clement van de Universiteit Utrecht, zette hem op het spoor van de brieven van Mendelssohn om duidelijkheid te krijgen over diens geloof en geloofspraktijk. De Zeeuw verzamelde daaruit honderden citaten over het geloof en denken van de componist. Ze staan in de bij Skandalon uitgekomen publieksuitgave van zijn proefschrift ”Felix Mendelssohn Bartholdy. Zijn geloof vanuit zijn brieven”.

Met zijn onderzoek werpt Van der Veer naar eigen zeggen nieuw licht op de componist, die als negenjarige werd gedoopt door een protestantse predikant. Mendelssohn is onder andere bekend door zijn vocale muziek, zoals de oratoria Elias en Paulus en de verklanking van Psalm 42.

Hoe was hij als mens?

„Levenslustig, hoogbegaafd en zeer succesvol als dirigent en componist. Hij vond dat je met gekregen talenten moest woekeren. Hij was nobel en betrokken op de musici met wie hij samenwerkte. Bij zijn begrafenis werd hij geschetst als een vroom mens met een eenvoudig kinderlijk geloof.”

Dat zeggen velen u niet na.

„De een meent dat Mendelssohn boven alle partijen stond en niets met het geloof had. Een volgende stelt dat hij inwendig zijn Joodse wortels trouw bleef en dat het christen-zijn enkel handig was voor zijn carrière.

In veel wetenschappelijke boeken komt naar voren dat de componist een volgeling van Schleiermacher zou zijn geweest. Deze theoloog ging uit van het menselijke gevoel en zag muziek als middel om het goddelijke te ervaren. Ik heb ontdekt dat er geen relatie tussen Mendelssohn en Schleiermachers theologische visie bestaat.”

Wat geloofde Mendelssohn Bartholdy?

„God was voor hem realiteit, een Persoon. Wat tot nu toe nauwelijks bekend is, is de invloed van Mendelssohns catechiseermeester Friedrich Willemsen. Deze Berlijnse predikant roemde de verlichting en wees vooral op de deugden van Christus, maar hij typeerde Hem ook als Verlosser. Meer dan in die tijd de gewoonte was, gebruikte Mendelssohn in zijn brieven de zinsnede ”Zo God het wil”. Hij benadrukte dat wij ten allen tijde in de hand van God zijn, de God die mensen ook slagen kan toebrengen. Als Felix een pauze inlast tijdens het componeren, schrijft hij dat God weet hoe het stuk verder zal gaan.”

Hoe vertaalde die afhankelijkheid zich nog meer in zijn leven?

„Mendelssohn valt in geen enkel hokje te plaatsen. Je kunt hem bijvoorbeeld niet met Nederlandse calvinisten vergelijken. Felix bezat een intens geloof, maar hij ging niet regelmatig naar de kerk. Zijn huwelijk met Cécile Jeanrenaud, dochter van een calvinistische predikant, heeft hem mede gestempeld. Vaak uit Mendelssohn in de brieven zijn dankbaarheid jegens God en schrijft hij over zijn gebedsleven. Zowel in tijden van vreugde als in die van angsten. Hij hield zielsveel van zijn vrouw en kinderen. Als hypochonder beeldde hij zich in dat hij en zijn gezinsleden allerlei ziekten onder de leden hadden. De angst die dit met zich meebracht, verlamde hem vaak zo dat het hem niet lukte om te componeren.

Na het overlijden van zijn lievelingszus, Fanny, in mei 1847 schrijft hij aan haar man: „We moeten God bidden dat hij ons een rein hart scheppe en een nieuwe geest geve. God heeft deze wond in ons leven geslagen. Moge Hij die wond verbinden.”

Zelf stierf Mendelssohn een paar maanden later. De Duitse stad Leipzig liep uit voor zijn begrafenis.