De eerste week van september is het Verspillingsvrije Week. De stichting Samen Tegen Verspilling –een initiatief van bedrijven, organisaties, wetenschappers en overheid– wil mensen er bewust van maken dat er veel eten onnodig wordt weggegooid. Tijdens deze week geeft de stichting consumenten die zich daarvoor aanmelden, onder meer tips om voedselverspilling tegen te gaan.

Ook supermarkten willen hun steentje bijdragen. Zo experimenteert een supermarkt in Wageningen met het invriezen van brood. Nu gooien nog veel supermarkten aan het eind van de dag het onverkochte brood weg. Maar als een deel van het versgebakken brood direct wordt ingevroren en vanuit de diepvries aan de klant wordt verkocht, scheelt dat een hoop verspilling.

Volgens MVO Nederland, een beweging van ondernemers die maatschappelijk verantwoord willen ondernemen, is zo’n 70 procent van de Nederlanders al gewend aan brood thuis invriezen om het vers te houden. De organisatie meldt dat het project de interesse heeft gewekt van diverse andere supermarktondernemers, die nu ook vers ingevroren brood gaan verkopen.

Dubbel gevoel

Deze ontwikkeling geeft Pien de Ruig, woordvoerder van het overkoepelend orgaan van voedselbanken, een dubbel gevoel. Aan de ene kant juicht ze het toe dat er steeds zuiniger wordt omgesprongen met voedsel. Maar aan de andere kant ziet ze dat de voedselbanken minder producten aan mensen met een smalle beurs kunnen aanbieden.

Vaak mogen voedselbanken producten die bijna over de houdbaarheidsdatum heen zijn, gratis ophalen bij supermarkten. Wat het invriezen van brood betreft, maakt De Ruig zich nog niet zoveel zorgen. Ze wijst erop dat de voedselbank bijvoorbeeld ook van bakkerijen brood krijgt. Ze maakt zich wél zorgen om het aanbod van andere levensmiddelen.

Omdat steeds meer supermarkten deze producten tegen hoge kortingen aan klanten verkopen, blijft er minder voor de voedselbanken over. Onder andere de Lidl maakte onlangs bekend dat verse producten met een korte houdbaarheid voortaan met hoge korting langs de kassa gaan. Als meer supermarkten dit gaan doen, dreigen volgens De Ruig grote tekorten aan verse groente en fruit bij voedselbanken.

De voedselbank in Groningen trok al aan de bel. Dagelijks keren de vrachtwagens aanzienlijk minder gevuld dan normaal terug van hun ronde langs de plaatselijke supermarkten. „De voedselbank in die stad haalt nu dertig procent minder producten op dan gebruikelijk”, vertelt De Ruig.

Of de kortingsacties van de supermarkten echt helpen tegen voedselverspilling, weet De Ruig niet. Ze weet wel dat van al het voedsel dat bij de voedselbank terechtkomt, zelden iets wordt weggegooid. Alleen als het eten duidelijk niet meer goed is, zoals bij rottend fruit, verdwijnt het in de afvalcontainer. „Verder komt het woord weggooien niet in ons woordenboek voor.”

Halveren

Liane ter Maat, woordvoerder van supermarktenkoepel Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), begrijpt de zorg van de voedselbanken. Tegelijkertijd vindt ze dat supermarkten vooral moeten bekijken wat ze zélf aan voedselverspilling kunnen doen. „Slechts 1,7 procent van de producten uit de supermarkt komt niet bij de consument terecht. Niettemin willen de supermarkten dit percentage in 2030 gehalveerd hebben. Daarom streven supermarkten naar een zo klein mogelijk verschil tussen de inkoop en verkoop van producten.”

De kortingsacties van de supermarkten kunnen daar volgens Ter Maat prima bij helpen. Het terugdringen van de voedselverspilling binnen de supermarkt is om meerdere redenen belangrijk. „Voor het milieu is het beter als vrachtwagens niet hoeven te rijden voor producten die vervolgens toch in de supermarkt blijven liggen. Daarbij zijn er ook mensen met een kleine beurs die niet bij de voedselbank terechtkunnen, maar met de kortingsacties wel geholpen zijn.”

Weggooien

Toch blijft de vraag staan of supermarkten voedselverspilling met kortingsacties ook daadwerkelijk terugbrengen. Consumenten die de afgeprijsde producten kopen, kunnen dit later immers alsnog weggooien. Bij de voedselbanken lijkt dit risico een stuk kleiner. „Maar wat ze uiteindelijk met het eten doen, blijft de eigen verantwoordelijkheid van de klant”, aldus Ter Maat.

Hoeveel voedsel supermarkten ondanks de kortingsacties toch nog moeten weggooien, weet Ter Maat niet. „In het voorjaar hebben de supermarkten een grootschalig onderzoek laten uitvoeren naar voedselverspilling. Op basis van dat onderzoek gaan ze hun beleid bepalen. Ik kan me goed voorstellen dat over een tijdje wordt onderzocht hoeveel voedselverspilling ook echt is tegengegaan. Maar daarvoor is het nu nog te vroeg.”