Remedie tegen vliegschaamte: gewoon nooit meer vliegen
Als vakantieganger heb ik geen enkele last van vliegschaamte. Niet omdat ik dat begrip onzinnig vind, maar omdat ik nooit meer zomaar in een vliegtuig stap.
In de klimaatdiscussie staan verschillende groepen lijnrecht tegenover elkaar. Zo zijn er mensen die zo consequent mogelijk klimaatneutraal proberen te leven en hun ecologische voetafdruk zo klein mogelijk proberen te houden. Daarnaast is er een grote groep die bewust zijn steentje bijdraagt, maar tegelijk van mening is dat je elkaar niet voortdurend de maat moet nemen en niet te snel iemand van hypocrisie mag betichten.
Nadrukkelijk tot die eerste groep behoort de pas 16-jarige Greta Thunberg uit Zweden, ook wel bekend als het ‘klimaatmeisje’. Zij geldt als de bedenker van de naar andere landen overgewaaide schoolstaking en wist haar ouders ertoe te bewegen om nooit meer in het vliegtuig te stappen. Onlangs kwam ze in het nieuws doordat ze per zeilschip op weg is naar de VS en daarmee de klok een paar eeuwen terugzet.
Tijdens een korte vakantie in Duitsland las ik het openhartige boek dat geschreven is door haar moeder. Daaruit blijkt dat haar beide dochters kampen met een reeks stoornissen en aandoeningen, waaronder anorexia, dwangneuroses, ADHD en autisme. Door dat laatste denkt en redeneert Greta Thunberg op een verfrissend rechtlijnige manier, wars van compromissen en van recht praten wat krom is.
In haar kielzog maakt het begrip vliegschaamte furore, zo snel zelfs dat het al bijna een ingeburgerd begrip is. Dat vertaalt zich overigens nog niet in een radicale gedragsverandering, want aan het einde van het jaar zal ongetwijfeld bekend worden gemaakt dat er weer meer toeristen hun weg vonden naar Schiphol. Voor veel mensen is vakantie synoniem aan een vliegvakantie.
Dat laatste geldt zelfs voor Ed Nijpels, voorzitter van het klimaatberaad en als zodanig boegbeeld van de energietransitie. Tot mijn verbazing vernam ik dat hij na een inbraak in zijn woning, zijn vakantie in Italië onderbrak en spoorslags per vliegtuig terugkeerde. Nu hoeft niet iedereen die een rol speelt in deze discussie van onbesproken gedrag te zijn en verantwoording af te leggen voor elke stap in het privéleven, maar toch wringt het. Van iemand met een voorbeeldfunctie verwacht je dat deze het goede voorbeeld probeert te geven.
Zelf ben ik voor het laatst op vliegvakantie geweest in 1990, toen de relatie tussen de opwarming van de aarde en de CO2-uitstoot van vliegtuigen nog geen punt van discussie was. Dat heeft niets met vliegangst te maken, maar meer met persoonlijke omstandigheden en gezinsuitbreiding. Later kwam daarbij het besef dat het helemaal niet nodig is ver te reizen om tot rust te komen of cultuur op te snuiven.
Greta Thunberg heeft een psychische aandoening waardoor ze waarschijnlijk lastig zelfstandig kan functioneren in deze samenleving en je kunt zeker vraagtekens zetten bij de overdreven persoonlijke verering die haar soms ten deel valt. Tegelijk pepert ze ons in dat er met principes niet te sjoemelen valt, dat iedereen offers zal moeten brengen en dat we niet kunnen volstaan met halve maatregelen en halfslachtige uitvluchten. Vandaar mijn persoonlijke remedie tegen vliegschaamte: gewoon nooit meer vliegen.
De auteur is schrijver en publicist. Reageren? hormann@refdag.nl
