Het was mr. Pieter van Vollenhoven die op 20 juni 1985 het gebouw van de Topografische Dienst in Emmen opende. Precies 34 jaar later start het Nationaal Archief met de werkzaamheden in hetzelfde pand. Zo geregeld door locatiebeheerder van het Nationaal Archief in de Drentse plaats, Ted Steemers (66). „Ik ben een man van tradities.”

Het Nationaal Archief in Den Haag behoefde uitbreiding. Het is rijksbeleid dat er zo min mogelijk wordt nieuwgebouwd en dus speurden ambtenaren naar een geschikt onderkomen. Dat werd gevonden in het leegstaande gebouw van de Topografische Dienst. Vroeger werden er kaarten getekend, nu komt het gebouw vol te staan met archiefmappen. Er is plek voor 90 kilometer aan papier, met eventueel een uitbreiding. Zo snel mogelijk kunnen bezoekers –op aanvraag– elke dinsdag materiaal inzien. Het gaat net als in een gevangenis: er zit een beveiliger in dezelfde ruimte.

De Topografische Dienst was streng beveiligd. Dat is gunstig voor de nieuw archieftaak. Het pand staat bovendien op een rubberen fundering die trillingen tegengaat, funest bij het tekenen van kaarten. De afgelopen twee jaar werd het gebouw gestript en gereedgemaakt als onderkomen van het Nationaal Archief. Het is een soort kruising tussen een boekenkast en een bunker. En dat allemaal energieneutraal. Het gebouw maakt gebruik van aardwarmte en op het dak liggen 1600 zonnepanelen.

Archivaris een stoffig beroep? Vergeet het maar. Stof, water en de zilvervisjes zijn de grote vijanden van elke archiefmedewerker en er wordt alles aan gedaan om deze gevaren buiten te houden. Reguliere schoonmakers met een lapje en sop zijn streng verboden. De zeven medewerkers doen alles zelf. Met een vette lap gaan ze dagelijks door het pand. Zelfs baas Ted Steemers werkt mee.

Staatsgeheime zaken

Het is vrijdag een drukte van belang. Honderden mensen komen af op de open dag. Wie verwacht door allerlei staatsgeheime zaken te kunnen neuzen, komt bedrogen uit. Er ligt nog maar 1600 meter aan dozen: ”Archief Algemene Rekenkamer 1813-1932”. De belangstellenden kuieren door lange witte gangen, grote nog lege archiefcompartimenten en quarantaineruimtes voor nieuw materiaal. Geen papiertje gaat ongezien het schap in, allemaal op 18 graden gehouden door een streng gecontroleerd luchtcirculatiesysteem. „We hebben hier de schoonste lucht van Drenthe.”

Jan Bastmeijer (75) uit Emmen loopt ook mee. „Ik ben hier vroeger wel eens geweest om kaarten te bestuderen, over de herkomst van tropische planten. Het is hier enorm veranderd.” Dinie Haasken (80) uit Sleen kuiert ook rond. „Ik was heel benieuwd, vind het prachtig. Ik zit zelf bij de Historische Vereniging in Sleen. Ik vind het belangrijk dat zaken voor het nageslacht worden bewaard.” Fred Bogers (67) uit Emmen is ook onder de indruk. „Het is wel heel erg wit allemaal.” Hij fluistert bijna. Het smetteloze onderkomen imponeert.

Paradepaardje

Paradepaardje in Emmen is de ontzuringsmachine. Papier voor 1840 bestond veelal uit lompen, daarna werd dat houtvezel met hars en dat is zuur. Gebeurt er niets, dan verkruimelt het papier. Het eerste archief dat wordt ontzuurd met fluor en magnesium is het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, een oorlogsarchief dat kwetsbaar is. De stukken komen en gaan de komende zes jaar, want ze worden niet in Emmen opgeslagen.

„We zijn bijzonder trots op dit gebouw en wat wij hier doen”, zegt Steemers. „Saai? Vergeet het maar. Het is onze taak dit archief voor honderden jaren in een goede staat te houden. Dat is verantwoordelijk werk.”