De kortgedingrechter van de rechtbank in Utrecht deed donderdag uitspraak in een zaak die aangespannen was door de hervormde gemeente (in hersteld verband) in Middelharnis tegen de hervormde gemeente in de PKN in die plaats. De kerkenraad van de hervormde gemeente had namelijk de HNHK-gemeente per 1 juli de toegang tot het kerkgebouw ontzegd. Volgens de kerkenraad zou het houden van dubbele diensten in de Dorpskerk niet goed verlopen en bovendien had de commissie van bijzondere zorg (CBZ) geen goedkeuring verleend aan de afspraken die voor 1 mei waren gemaakt. De HNHK-gemeente vroeg de rechter om in kort geding te beslissen dat de hervormde gemeente zich toch aan de gemaakte afspraken zou moeten houden.

De rechter besloot donderdag echter dat „uitsluitend” de hervormde gemeente in de Protestantse Kerk van Middelharnis „vooralsnog” hervormde gemeente is in die plaats. Bovendien oordeelde de rechter dat de kerkenraad van deze gemeente bevoegd was de afspraken met de HNHK-gemeente op te zeggen. Wel vond de rechter, mr. P. S. Elkhuizen-Koopmans, dat de hervormde gemeente (in hersteld verband) langer de tijd moet krijgen om een alternatief onderkomen te zoeken. De gemeenten moeten dan ook, naar het oordeel van de rechter, tot 1 oktober samen van het kerkgebouw gebruikmaken.

„Het is natuurlijk in ieder geval positief dat de hervormde gemeente (in hersteld verband) niet van de ene op de andere zondag op straat komt te staan”, zegt ds. Heemskerk in een reactie. „Er is nu in ieder geval in tijd weer enige ruimte gekomen. Verder blijkt ook uit deze uitspraak dat de rechter, totdat er een uitspraak is in de ”verklaring voor recht”-procedure, blijkbaar oordeelt dat vooralsnog de kerkelijke goederen de PKN toebehoren. Dat maakt ons voor de toekomst zeker niet blij”, aldus de predikant.

Volgens hem is het „werkelijk ongelooflijk” dat het volgens een aantal gemeenten in de PKN niet mogelijk is om gezamenlijk met de hervormde gemeenten (in hersteld verband) van het kerkgebouw gebruik te maken. „Als ik soms de argumenten hoor die aangedragen worden waarom het niet goed zou gaan, dan zie ik dat als het zoeken van spijkers op laag water. Wij eisen de kerkelijke goederen niet op. Wij vragen alleen of we, tot de rechter een uitspraak heeft gedaan in de ”verklaring voor recht”-procedure, gebruik mogen maken van de kerkgebouwen. Het is diep droevig dat je dan moet constateren dat de sportcomplexen hun deuren voor ons openen, terwijl de kerkgebouwen waar we tot voor 1 mei nog kerkten, buiten de PKN-kerkuren om, leegstaan. Hoe kunnen de broeders van hetzelfde huis, met wie we voor 1 mei vaak in dezelfde kerkelijke gemeente zaten, dit verantwoorden?”

De predikant uit Garderen zegt dat „hoewel de kerkelijke en de wereldlijke rechter tot nog toe bepaalde beslissingen hebben genomen die voor ons op het eerste gezicht niet zo positief uitvallen, daaruit niet geconcludeerd mag worden dat de gemeenten niet voor een rechtvaardige zaak strijden. Ik ben ervan overtuigd dat we dat wel doen, want wij voeren de strijd om de zuivere grondslag der kerk. Als wij de strijd om het behoud van de goederen uiteindelijk zullen verliezen, dan hoop ik dat wij dan door Gods genade de beroving van onze kerkelijke goederen met blijdschap mogen aannemen, zoals dat staat in Hebreeën 10:34.”

Synodepreses ds. Heetderks van de Protestantse Kerk zegt het jammer te vinden dat de bezwaarden „steeds in de slachtofferrol kruipen. Toch hoop ik dat ook door deze rechterlijke uitspraak voor de bezwaarden duidelijk wordt dat ze voor het vinden van oplossingen niet om de CBZ heen kunnen. Tot nog toe heeft deze commissie alleen maar tijdelijke voorzieningen getroffen. Die moesten soms wel hard zijn, omdat er plaatselijk duidelijkheid geschapen moest worden. De Hersteld Nederlandse Hervormde Kerk heeft steeds gezegd dat mensen hun lidmaatschap van de PKN niet hoeven op te zeggen omdat de hervormde gemeente (in hersteld verband) de voortzetting van de hervormde gemeente zou zijn. Wat kunnen we dan anders doen dan duidelijkheid geven?”

De synodepreses zegt dat het moderamen zich terdege op de hoogte stelt van de plaatselijke situatie van veel gemeenten. „Toch komt ons als synodebestuur niet het oordeel toe of het gezamenlijk gebruik van een kerkgebouw dragelijk is. Dat is een zaak van de kerkenraad, die daarover beslist in overleg met de CBZ. Duidelijk is voor mij wel dat veel hervormde gemeenten in de PKN en HNHK-gemeenten dezelfde geestelijke ligging hebben. Dat maakt de scheiding ook zo pijnlijk, zo emotioneel en moeilijk. Ik kan me voorstellen dat het dan niet verstandig is samen in één gebouw te blijven kerken.”

De synodevoorzitter erkent dat de CBZ ook de taak heeft om voor gemeenteleden die niet mee kunnen de PKN in, een eigen kerkelijk leven op te bouwen. „Maar zover is het nog helemaal niet. In de eerste plaats omdat de bezwaarden vaak niet willen samenwerken met de CBZ. Daarnaast is ook helemaal niet duidelijk wie en hoeveel mensen er nu weggaan, omdat de bezwaarden weigeren hun lidmaatschap op te zeggen. Eerst moet er duidelijkheid en helderheid zijn, en dan kunnen er pas voorzieningen getroffen worden. Zo kan het wel voorkomen dat de meerderheid van de kerkgangers zich aansluit bij de HNHK. Maar dat wil nog niet zeggen dat dat ook de meerderheid is van de gemeenteleden die in de kaartenbak staan. Hebben die dan ineens niets meer te zeggen over de kerkelijke goederen? Ik dacht toch juist dat het hervormd is om oog te hebben voor de hele gemeente; ook voor de minder trouwe kerkgangers.”

De uitspraken in de kortgedingzaken van zowel Middelharnis als Katwijk geven de synodepreses hoop voor de uitspraak in de ”verklaring voor recht”-procedure. „Tot nog toe hebben de rechters steeds erkend dat de fusie kerkrechtelijk zuiver is verlopen, dat de hervormde gemeenten voortbestaan in de PKN en dat een plaatselijke gemeente niet uit het verband kan stappen”, aldus ds. Heetderks.

HNHK-synodepreses ds. Heemskerk hoopt op zijn beurt dat het toch mogelijk zal zijn „dat het moderamen van de PKN besluit tot overleg, ook over de goederen, zonder vooraf voorwaarden te stellen. Dan zou er veel gewonnen zijn.”