Als het om het belang van haar man ging, kon Nancy meedogenloos zijn. Carrières van stafleden sneuvelden als Nancy vond dat ze de president niet voldoende toegewijd waren; de band met hun twee kinderen leed onder de druk van hun moeder Nancy. Haar eigen zoon Ron noemde zijn moeder „de meest stekelige persoonlijkheid” die hij kende.

Het personeel van het Witte Huis was werkelijk bang voor Nancy Reagan. Al vóór haar intrek in de presidentiële ambtswoning had ze het beeld gevestigd een enorme controlfreak te zijn. Wie maar even buiten de vaste protocollaire paadjes liep, had een groot probleem. De eerste fout die een medewerker maakte, kwam hem te staan op een enorme uitbrander; de tweede was een keiharde garantie voor ontslag. Onder elkaar noemden de stafmedewerkers haar ”Evita” – naar Eva Perón, de machtige first lady van Argentinië die in 1952 op 33-jarige leeftijd overleed. Het optreden van Nancy Reagan leverde haar al spoedig na de inauguratie van Ronald Reagan de bijnaam ”Queen Nancy” op. Volgens een onderzoek van het blad Newsweek in 1981 was ze de meest impopulaire first lady in de Amerikaanse geschiedenis.

Vastberaden

Iedereen wist dat wat Nancy Reagan in haar hoofd had, ook gebeurde. Dat ondervond haar stiefvader Loyal Davis, de neurochirurg uit Chicago met wie haar moeder Edith Luckett trouwde toen Nancy zeven jaar was. Zij was dol op haar nieuwe vader en wilde zijn naam dragen. Davis weigerde dat toe te staan, omdat Nancy’s biologische vader nog leefde. Toen ze zestien jaar was, zwichtte de gerenommeerde dokter voor het gedram van zijn stiefdochter.

Dat Nancy vastberaden was en doorging tot ze haar zin had, ontdekte ook Ronald Reagan. Nadat hij in 1948 na een huwelijk van acht jaar was gescheiden van zijn eerste vrouw Jane Wyman (de artiestennaam voor actrice Sarah June Falks) zat hij vooralsnog niet te wachten op een nieuwe, vaste relatie. Maar Nancy Reagan had haar zinnen gezet op de acteur Reagan, wat hij toen was. Ze kreeg hem zover dat ze tijdens de weekenden mee mocht naar zijn ranch en daar hielp ze hem bij allerlei karweitjes. In maart 1952 trouwden Ronald en Nancy met elkaar.

Anders dan de roddelpers toen voorspelde, hield de echtverbintenis meer dan vijftig jaar stand. Nancy ging voor Ronnie door het vuur en Ronald had zijn vrouw zeer hoog. Op elke trouwdag bezorgde hij haar bij het ontbijt een liefdesbrief. De hele verzameling bewijst dat er tussen hen een intense band bestond. Het deerde hen beiden kennelijk niet dat ze met hun kinderen (zowel de drie die Ronald meebracht uit zijn eerste huwelijk als de twee die ze uit hun eigen huwelijk hadden) een uiterst slechte relatie hadden. „Als ze niet willen zoals ik wil, dan wil ik niet zoals zij willen”, zei Nancy ooit. Zoon Ron schreef dat zijn beide ouders elk de helft van een cirkel waren. „Samen vormen ze een dichte kring, waar wij buiten staan.”

Geraakt

Ronald Reagan was niet alleen gesteld op zijn vrouw maar ook op zijn schoonvader, Loyal Davis. Toen die begin jaren tachtig ernstig ziek werd, was niet alleen Nancy maar ook Ronald geraakt. De president maakte zich vooral bezorgd over Davis’ geestelijk welzijn. „Hij is altijd agnost geweest,” schreef Reagan in zijn dagboek. „Ik denk dat hij nu voor het eerst van zijn leven bang is.”

De zorg omtrent het welzijn van zijn schoonvader illustreert dat zaken rond het geloof de president niet helemaal koud lieten. De Reagans kerkten sinds 1963 in de conservatieve Bel Air Presbyterian Church in Bel Air (California) maar stonden niet te boek als trouwe kerkgangers. Tijdens de presidentscampagne van 1980 zei Ronald dat hij sinds 1976 een „born again” christen was. Diverse toespraken van hem duidden erop dat hij serieus over geloofsvragen nadacht.

Dat betekende overigens niet dat hij echt bekend was op het Amerikaanse kerkelijk erf. Tijdens de campagne van 1980 bezochten de Reagans een dienst in de episcopale kerk van Middleburg (Virginia). Tot hun verbazing werden ze tijdens de dienst gevraagd naar voren te komen om het avondmaal te ontvangen. Ze waren helemaal verbijsterd toen bleek dat alle deelnemers uit dezelfde beker dronken. Dat waren ze in hun thuisgemeente niet zo gewend. Daar werden stukjes brood en kleine cups druivensap in de rijen doorgegeven. De Reagans wisten niet wat ze moesten doen. Een stafmedewerker zei daarop dat ze het stukje brood gewoon in de wijn moesten dopen en dan konden opeten. Nancy deed dat als eerste maar liet het brood per ongeluk in de beker vallen. Ronald dacht dat het zo hoorde en volgde het voorbeeld van zijn vrouw. Tot Nancy’s opluchting kreeg de pers er geen lucht van.

Kleurenkalender

Algemeen was bekend dat voor Ronald Reagan het christelijke geloof meer betekende dan voor Nancy. Zij schroomde niet om geregeld te rade te gaan bij een astrologe. Ze deed dit voor het eerst in 1981 nadat de president op 30 maart van dat jaar zwaargewond was geraakt bij een moordaanslag. Enkele dagen zweefde hij tussen leven en dood – een kogel trof hem op 2 centimeter van zijn hart. Ronald Reagan herstelde, maar sindsdien vroeg Nancy aan astrologe Joan Quigley op welke dagen het verantwoord was om op reis te gaan of een ander uitstapje te maken. De staf van het Witte Huis kreeg een kalender waarop de reisdagen waren aangegeven: groen voor goede dagen, rood voor gevaarlijke dagen en geel voor de dagen ertussenin. De staf werd gewacht bij het plannen van de agenda terdege rekening te houden met de kleurenkalender.

De verhouding tussen Nancy en Ronalds medewerkers was altijd gespannen. De first lady had vooral met Donald Regan een uiterst slechte verhouding. Regan was tijdens de eerste ambtstermijn van Reagan minister van Financiën. Na de herverkiezing van Reagan werd Regan stafchef van het Witte Huis. Maar hij moest al na twee jaar het veld ruimen omdat Nancy vond dat hij meer zijn eigen belang dan dat van de president diende. Bovendien had Regan het aangedurfd om tot tweemaal toe een telefoontje van Nancy naar haar man niet door te verbinden. Andere medewerkers waren het erover eens dat hij daarmee zijn eigen doodvonnis had getekend, al wilde Ronald Reagan het (vooralsnog) niet uitvoeren.

Nancy wist echter Regan het leven steeds moeilijker te maken. Zij liet niet na de kritische geluiden over hem aan te blazen, vooral toen Regan naar haar oordeel onhandig omging met de afwikkeling van het Iran-Contraschandaal dat in 1986 openbaar werd. Buiten medeweten van de president had de regering wapens verkocht aan Iran, in de hoop daarmee zes Amerikaanse gijzelaars die in handen waren van de Hezbollah vrij te krijgen. Met de opbrengsten van de wapenverkoop werden contrarevolutionairen in Nicarugua gesteund. De hele actie was illegaal, want het Congres had bepaald dat er geen overheidsgeld van de VS naar de contrarevolutionairen mocht. Hoewel de president niet op de hoogte was van de geheime deal, werd het hem aangerekend. Regan probeerde de zaak toe te dekken. Nancy wilde dat haar man –ondanks dat hij van niets wist– openlijk de fouten toegaf en de verantwoordelijken zou ontslaan. Achteraf bleek het een juist advies te zijn. De president herwon met de publieke schuldbekentenis vertrouwen. Het kostte stafchef Regan echter zijn baan – tot genoegen van Nancy. Zij nam het hem kwalijk dat hij de zaak had laten ontsporen.

Rijk van het kwaad

Ook als het ging om Ronald Reagans buitenlandse politiek liet Nancy Reagan haar invloed gelden. Tegenover Rusland koos de president een harde lijn. Hij noemde de Sovjet-Unie publiekelijk het rijk van het kwaad. Weliswaar begreep Nancy haar man, maar ze probeerde hem tot gematigder gedachten te brengen via minister van Buitenlandse Zaken George Schultz, met wie ze regelmatig contact had. Mede op haar aandringen nodigde de president in september 1984 Andrej Gromyko, de Russische minister van Buitenlandse Zaken, uit. Voorafgaand aan de lunch kwam Nancy binnen om de Russische gast te begroeten. Onder het genot van een glaasje sherry vroeg Gromyko aan Nancy: „Gelooft uw man in vrede?” Nancy zei direct: „Natuurlijk.” „Fluister hem dat dan elke nacht in het oor”, adviseerde de Rus haar. De first lady, ad rem: „Dat zal ik doen. En ik fluister het ook in uw oor.”

Opmaat

Het bezoek was de opmaat naar de topontmoetingen van Reagan met de Russische leider Gorbatsjov. De twee mannen konden het uitstekend met elkaar vinden en kwamen tot historische afspraken waardoor er een eind kwam aan de (kern)wapenwedloop tussen de VS en de SU. Tussen Nancy Reagan en Gorbatsjovs vrouw, Raisa, bleef er sprake van een ijzige relatie. Ze schroomden niet over en weer over elkaar publiek hun gram te spuwen. Nancy over Raisa: een heks. Raisa over Nancy: een feeks.

Pas nadat er een einde was gekomen aan het presidentschap van Ronald Reagan begon het beeld van de harde en berekende Nancy te kantelen. In 1994 werd er bij de oud-president Alzheimer geconstateerd. Met veel toewijding zorgde ze tien jaar lang voor hem. Oud-medewerkers vroegen zich af of dit dezelfde Nancy was als degene voor wie ze in de jaren tachtig hadden gewerkt.

In 1996 sprak ze op de Conventie van de Republikeinen over de ziekte van haar man. Na afloop belde haar voormalige assistente Jane Erkenbeck haar en zei: „Het was heel mooi om je te zien huilen, want dat is de echte Nancy Reagan en dat is de Nancy Reagan die mensen nooit te zien krijgen.” Nancy antwoordde: „Ach Jane, toen ik in het Witte Huis was, heb ik een muur om mij heen gebouwd. Dat was de enige manier waarop ik kon bestaan.”

serie De first lady

Amerikaanse presidentsvrouwen sinds 1945. Deel 8: Nancy Reagan (1921-2016).