„Het voelt alsof ik opeens op het podium sta voor een rol die ik nooit geoefend heb”, schreef Lady Bird Johnson in 1963 toen haar man plotseling de vermoorde John F. Kennedy als president moest opvolgen. Maar ze nam de functie waardig op.
En zeker, haar man, Lyndon B. Johnson, kon op haar rekenen. Hij steunde volledig op haar. Een stafmedewerker zei later: „Als Lady Bird een paar dagen weg was, moesten we extra voorzichtig zijn. Zonder haar was hij een gekooid dier.” Lady Bird was een van de invloedrijkste presidentsvrouwen, vergelijkbaar met Eleanor Roosevelt.
Omstanders vonden het vaak onbegrijpelijk dat Lady Bird zo toegewijd was aan haar man, die bekendstond als een bullebak met soms heel buitenissig gedrag. Zijn voorkeuren waren spraakmakend. Zo wilde ”LBJ” (zoals hij vaak werd aangeduid) in elk nieuw huis dat ze betrokken een uiterst krachtige douchekop hebben, die pas aan zijn wensen beantwoordde als de straal striemen op het lichaam naliet. Lady Bird nam het voor lief, net zoals de ziekelijke telefoonverslaving van haar man. Toen Nixon, als opvolger van LBJ, zijn intrek nam in het Witte Huis liet hij alleen al uit de presidentiële slaapkamer vijftig telefoonlijnen verwijderen, evenals de telefoonaansluitingen onder verschillende bomen in de tuin van de ambtswoning.
Ernstiger was dat LBJ zich vaak onbehoorlijk gedroeg. Stafleden van het Witte Huis keken er niet van op dat de president al pratend met hen naar het toilet liep en daar op het gemak ging zitten met de deur open, zodat hij door kon gaan met het vertellen van zijn verhaal. Lady Bird deed haar hele leven haar best om haar man enige manieren bij te brengen, zonder dat dit merkbaar resultaat had. Ondanks dat nam ze het waar nodig zelfs voor hem op. Toen de president een verslaggever hardhandig van een pad afduwde, waardoor de man ten val kwam, liep Lady Bird op de journalist af en zei: „Niet schrikken hoor, hij meent het allemaal niet zo ernstig. Kom gewoon nog een keer langs.”
Vulkanisch karakter
Nog ingrijpender waren de woede-uitbarstingen van Johnson. „Mijn man heeft een vulkanisch karakter”, zei Lady Bird eens tijdens een ontmoeting met zakenvrouwen. Uit eigen ondervinding wist ze wat dit betekende. De eerste twintig jaar van hun huwelijk behandelde LBJ zijn vrouw als voetveeg. Gasten hadden soms plaatsvervangende schaamte als hij in hun aanwezigheid Lady Bird bevelen gaf. Dat veranderde nadat LBJ in 1955 getroffen werd door een ernstig hartinfarct. Langzamerhand ging hij nadien zijn vrouw met meer respect behandelen en groeide er een hechte band. Maar tegenover buitenstaanders bleef hij een onberekenbare en licht ontvlambare baas die in zijn woede heel onredelijk kon zijn.
Later zei de dochter van de Johnsons dat het soms brute optreden van haar vader heel vormend is geweest voor haar moeder. Lady Bird Johnson was als kind een uiterst verlegen meisje. Aan haar bescheiden, lieve karakter ontleende ze ook de naam waaronder ze bekendstaat: Lady Bird. Die kreeg ze van de kokkin in haar ouderlijk huis. Die vond haar „purty as a ladybird”, mooi als een lieveheersbeestje. De eigenlijke naam van de in 1912 in Texas geboren rijkeluisdochter was Claudia Alta Taylor.
Haar verlegenheid ging op school zover dat ze bij een examen opzettelijk verkeerde antwoorden gaf om niet als beste uit de bus te komen. Want dan moest ze namens de examenkandidaten een afscheidstoespraak houden, en dat durfde ze niet. „Moeder heeft in en door haar huwelijk geleerd haar zegje te doen, standpunten te verdedigen, vader tegen te spreken en initiatieven te nemen. Tegelijk is het waar dat moeder ontzettend veel van vader voor lief nam”, aldus dochter Lynda jaren later. Ongetwijfeld zal dochterlief daarbij ook gedacht hebben aan de momenten dat LBJ met vrouwen over de schreef ging. Hij stond bekend als rokkenjager. „Ja, hij houdt van mensen en de helft is nu eenmaal vrouw”, zei Lady Bird Johnson eens in een vraaggesprek.
Kordaat
Dat zijn vrouw kordaat kon optreden, merkte Lyndon B. Johnson, met wie ze in 1934 trouwde, al in de oorlog. Toen LBJ in die jaren diende bij de marine kocht zij met geleend geld een noodlijdend radiostation in Austin (Texas). Ze zorgde ervoor dat de rode cijfers binnen twee jaar plaatsmaakten voor zwarte en bouwde de onderneming vervolgens na de oorlog uit tot een mediabedrijf met een miljoenenomzet. En dat deed ze terwijl ze in totaal zes keer zwanger was, waarvan vier keer uitliep op een miskraam. De zorg voor de twee dochters die het echtpaar kreeg, had overigens niet haar prioriteit. Dankzij het feit dat ze financieel ruim in haar jas zat, kon ze al na de geboorte van haar eerste kind een nanny betalen. Als die een dag weg was, voelde Lady Bird zich erg ongemakkelijk.
Het vermogen gebruikte Lady Bird niet alleen voor haar bedrijf, maar ze wendde het ook aan voor de politieke carrière van haar man. In 1948 financierde hij zijn campagne voor de Senaatsverkiezingen met geld van zijn vrouw. Het had resultaat. De Democraat LBJ werd gekozen als senator voor de staat Texas. Spoedig klom hij op tot een vooraanstaand politicus. In 1960 deed hij een gooi naar de nominatie als presidentskandidaat voor de Democratische Partij, maar moest het afleggen tegen John F. Kennedy. LBJ werd de running mate van ”JFK”.
Lady Bird leverde aan de verkiezingscampagne van 1960 een substantiële bijdrage, niet alleen met haar geld, maar ook door haar optreden. Omdat Jackie Kennedy zwanger was, vroeg ze Lady Bird haar te vervangen. En die deed dat met overgave. In twee maanden tijd legde ze 56.600 kilometer af; bezocht ze 11 staten en 150 evenementen. Ze leek onvermoeibaar. In 5 dagen hield ze 45 toespraken.
Permanente plaatsvervanger
Ook nadien bleef ze de bijna permanente stand-in voor Jackie Kennedy. Alle taken die de toenmalige presidentsvrouw niet wilde uitvoeren, nam Lady Bird Johnson over. In het Witte Huis werd ze niet Lady Bird, maar Sint Bird genoemd omdat ze de staf van Jackie Kennedy steeds weer uit ongemakkelijke situaties redde als de presidentsvrouw op het laatste moment een afspraak afzegde. Daarbij moet worden bedacht dat Lady Bird wist dat Jackie Kennedy haar bepaald niet mocht. Vanwege haar toewijding aan LBJ zei Jackie Kennedy eens van Lady Bird dat „ze voor LBJ zelfs op haar knieën over de Pennsylvania Avenue zou kruipen als die bezaaid lag met glasscherven.” Tegenover intimi had Jackie Kennedy het nooit over Lady Bird, maar over mrs. Pork Chop (mevrouw varkenskarbonade).
Dat Lady Bird uitblonk in het campagne voeren, bracht de staf van Johnson ertoe haar in 1964 –toen LBJ zelf Democratisch kandidaat was– zelfstandig in te zetten in de strijd om het presidentschap. Heel bewust werd ze naar zuidelijke staten gestuurd. Daar was haar man bepaald niet populair omdat hij maatregelen had genomen die de scheiding tussen blank en zwart moesten opheffen. In vijf dagen tijd reisde Lady Bird met haar trein, The Lady Bird Special, in totaal 2600 kilometer en hield ze 47 toespraken. Ze probeerde mensen ervan te overtuigen dat de nieuwe antirassenwetten nodig waren om als regio het hoofd economisch boven water te kunnen houden. Dat had resultaat, mede omdat ze met haar Texaanse accent dicht bij de zuidelijke bevolking stond. Een assistent zei tegen haar: „Ze geloven misschien niet wat u zegt, maar ze begrijpen de manier waarop u het zegt in ieder geval wel.” Ook toen demonstranten riepen: „Black Bird. Go home”, nam ze het woord en wist ze betogers te kalmeren. Zelfs weigerde ze de reis af te breken toen veiligheidsagenten haar waarschuwden voor bomaanslagen. „Ik schuw geen gevaar”, was haar antwoord. Achteraf noemde Lady Bird de reis de vier meest ingrijpende dagen van haar leven, maar tegelijk heel bevredigend.
Warm welkom
LBJ won. Feitelijk was het een overwinning voor zijn vrouw. Zij had hem in 1964 aangespoord om zich kandidaat te stellen. LBJ aarzelde heel lang, mede omdat hij in die tijd veel last had van zijn structurele neiging tot depressiviteit. In een brief aan hem schreef ze in die maanden dat ze niet bang was haar geld te verliezen in de campagne en het ook niet erg zou vinden als hij zou worden verslagen. Maar ze geloofde dat hij het kon en zou winnen. „Ik weet dat je net zo moedig bent als de 35 presidenten voor je.”
Lady Bird Johnson was in het Witte Huis niet alleen de vrouw die zorgde voor een warm welkom als haar man thuiskwam. Ze bemoeide zich heel direct met allerlei staatszaken en las vooraf elke toespraak van de president, die dat op prijs stelde. LBJ noemde haar „de hersens en het geld van de familie.” Ze stond er ook op dat ze er elke ochtend bij was als haar man, kort na het ontwaken, door de stafchef werd bijgepraat.
Lady Bird was de eerste first lady die een eigen kantoor met een vaste staf inrichtte. De stafmedewerkers hadden het niet alleen druk met het beantwoorden van brieven van fans en critici, maar waren vooral bezig met het thema dat de first lady zeer ter harte ging: de zorg voor het milieu. Dankzij haar gelobby werd in 1965 de Highway Beautification Act aangenomen. Deze wet legde het aantal reclameborden langs snelwegen aan banden en regelde verfraaiing van het wegennet met planten en struiken. Voor de presidentsvrouw een mijlpaal. Vaak zei ze: „Waar bloemen bloeien, bloeit ook hoop.” Al spoedig kreeg de wet de naam ”Lady Bird’s Bill”. Maar dat was niet het enige wapenfeit. Ze ijverde voor de bescherming van de sequoia’s, de mammoetbomen in Californië en Nevada, en voor het behoud van de Grand Canyon. Om de stad Washington op te vrolijken, zorgde ze ervoor dat er 2 miljoen narcisbollen werden gepoot. Parlementaire historici beweren dat de meeste van de 200 milieuwetten uit de jaren zestig er niet waren gekomen als Lady Bird Johnson zich er niet voor had ingespannen.
Op de rem
Biografen van LBJ zijn het erover eens dat hij zijn werk vooral dankzij Lady Bird kon doen. Ook toen hij onder vuur kwam te liggen vanwege de oorlog in Vietnam steunde zij hem. Ze stimuleerde zijn sociaal beleid, met name het wegwerken van de achterstelling van niet-blanken. Ze zorgde ervoor dat hij weloverwogen reageerde toen Martin Luther King en Robert Kennedy werden vermoord. Maar toen ze merkte dat het LBJ te veel werd, trapte ze op de rem. Zij schreef de beroemde zin die LBJ tijdens een radiotoespraak in 1968 bij het begin van de voorverkiezingen voor het presidentschap voorlas: „Ik begeer nominatie van mijn partij niet en zal die ook niet accepteren.” De Amerikanen waren verbijsterd, Lady Bird was opgelucht.
serie De first lady
Amerikaanse presidentsvrouwen sinds 1945. Deel 4: Lady Bird Johnson (1912-2007).
