Noem het een trucje. Veel meer is het niet, toch? Donderdag kreeg Rutte de andere EU-landen zover dat zij steun geven aan een bijlage bij het Oekraïneverdrag. Daarin staat nog eens expliciet opgesomd wat er in dat associatieverdrag allemaal níét wordt afgesproken. Alsof je een huis koopt en bij het koopcontract een A4’tje voegt met: „Dit betekent dus niet dat ik voortaan wekelijks de hele straat schoonveeg. En het betekent evenmin dat alle buren jaarlijks één nachtje bij mij mogen komen logeren. En het betekent ook niet... enzovoort.”

Ruim acht maanden zat de minister-president in een onmogelijke spagaat. Het was immers al op 6 april dat de kiezer zich in een raadgevend referendum met 61 procent van de stemmen uitsprak tégen de ondertekening van het associatieverdrag. Sindsdien is Rutte er druk mee geweest om die Nederlandse nee-stem zó te „vertalen” dat hij het verdrag toch kan ondertekenen. Met als voornaamste motief dat Poetin in zijn vuistje lacht als de EU er niet in slaagt om aan de toenemende Russische dreiging eenparig het hoofd te bieden.

Twee borden

Dat vereiste voor de premier een schaakspel op twee borden: het Europese en het Nederlandse. Zijn Brusselse wedstrijd kon hij donderdag eindelijk met een overwinning afsluiten. Alle EU-landen schaarden zich achter de verklaring die onder meer behelst dat Oekraïners door dit verdrag níét het recht krijgen om in Europa te gaan werken. En waarin ook is vastgelegd dat dit verdrag Oekraïne géén recht geeft op (kandidaat-)lidmaatschap van de EU.

De verklaring had hem, zo zei hij zelf, bloed, zweet en tranen gekost. Vooral bij sommige lidstaten, zoals Polen en de Baltische staten, maakte Rutte zich met zijn aanvullende verduidelijkingen niet geliefd. Deze vrienden van Oekraïne zouden het associatieverdrag namelijk het liefst wél zien als een opstapje naar het EU-lidmaatschap. En ook Oekraïne zelf ziet het zo. Bovendien zit geen enkele politiek leider in de EU te wachten op dit soort irritante consequenties van onze interne democratie. Zonder dat is alles al moeilijk genoeg in Europa.

Dat de Nederlandse regeringsleider het toch redde om op het Europese platform tot deze juridisch bindende verklaring te komen, toont dat hij over voldoende gewicht en politieke handigheid beschikt om in de club van 28 landen zaken voor elkaar te boksen. Zij het dan wel met het drukmiddel van zijn vetopositie.

Resteert Ruttes tweede wedstrijd, nu op het schaakbord van de Nederlandse politiek; een match waarin hij de achter­liggende maanden weliswaar zo af en toe al een zet deed, maar tot nu toe weinig vorderde. In de Tweede Kamer boerde hij zelfs achteruit door het verlies van ex-PvdA’er Monasch.

Zodat VVD en PvdA nu hard, heel hard moeten gaan knokken om in de Tweede Kamer –die hierover volgende week al debatteert– ten minste één oppositielid over de streep te trekken, en in de Senaat maar liefst 17. D66 (10 senatoren) en CDA (12) misschien?

Geheel onmogelijk is het niet. D66 is van deze twee nog het meest bereid toe te geven. CDA-leider Buma daarentegen lijkt er onwrikbaar in te staan. Als hij en zijn twaalf senatoren –eigenzinnige, tamelijk pro-Europese politici, die hij bepaald niet aan een touwtje heeft– al door de bocht gaan, dan waarschijnlijk pas te elfder ure. „Wij waren tegen dat hele referendum”, redeneert Buma. „Maar júllie moesten het zo nodig vooraf bindend verklaren. Dop dan nu ook maar je eigen boontjes.” Ja, voor zover het aan hem ligt, blijft het kabinet nog zo lang mogelijk spartelen.