Ook al zetten Nederlandse gemeenten steeds meer in op afvalscheiding, wereldwijd wordt slechts een fractie van het kunststof gerecycled: nog geen 8 procent van de 300 miljoen ton die fabrieken jaarlijks produceren. Het merendeel belandt als restafval op de vuilnisbelt of in de verbrandingsoven.

Minstens zo groot is het probleem dat jaarlijks tussen de 4 en de 12 miljoen ton aan plastic in de vrije natuur belandt en uiteindelijk in zee terechtkomt: doppen, zakjes, drinkflesjes, kratten, lege jerrycans, visnetten en noem maar op.

Langzaam maar zeker vergaan grote voorwerpen; ze vallen uiteen in kleine brokken en vormen vervolgens microplastics. Maar plastic verteert niet.

Zeehonden en schildpadden raken verstrikt in kapotte netten, terwijl doppen en andere plasticdeeltjes zich ophopen in de maag van vogels en andere zeedieren en microplastics het microscopisch kleine zeeleven vergiftigen.

Het probleem is mogelijk veel groter dan wetenschappers het op dit moment inschatten. Oceaanstromen zorgen ervoor dat plasticafval zich in bepaalde regio’s ophoopt. In zo’n drijvende vuilnisbelt tussen Hawaï en Californië wil de Nederlandse Boyan Slat puin gaan ruimen. Zijn The Ocean Cleanup-team heeft in de afgelopen jaren een plan bedacht hoe het dat kan aanpakken. Dit jaar loopt een proef in de Noordzee om te zien of hun systeem sterk genoeg is. Slaagt dit project, dan wil hij zijn plasticvanginstallatie opschalen naar ware grootte.

Voordat The Ocean Cleanup daarmee aan de slag gaat, wilde het team meer zicht hebben op de omvang van het probleem in de Grote Oceaan. De schattingen lopen namelijk nogal uiteen.

Groot

In augustus voer het team met een aantal schepen door het afvalgebied en verzamelde monsters. „We ontdekten dat onderzoekers het aantal grote plasticbrokken schromelijk onderschatten.”

In september en oktober vloog het met een Herculesvliegtuig over de drijvende vuilnisbelt. Ook die waarnemingen stellen niet gerust, meldde het team begin oktober. „Langs de noordgrens troffen we al meer afval van 0,5 meter of groter aan dan we in het centrum van de vuilnisbelt verwachtten waar te nemen. Onze bemanningsleden, die bedreven zijn in dit soort waarnemingen, spotten in 2,5 uur tijd ruim 1000 objecten.”

De komende tijd zal het team de resultaten van zijn verkenningsmissies analyseren. Slat verwacht de bevindingen begin volgend jaar in een wetenschappelijk tijdschrift te kunnen publiceren.

Alle soorten

Terwijl The Ocean Cleanup-team grote stukken plastic uit zee wil vissen, ontwikkelt het Amerikaanse bedrijf ByFusion een machine die voor het eerst alle soorten plastic kan verwerken. „Van de zeven varianten zijn er nu slechts drie gemakkelijk te recyclen.” Piepschuim en harde plastics zijn bijvoorbeeld niet welkom in de recyclingcontainer.

Het startende Amerikaanse bedrijf ontwikkelt een techniek om plasticafval om te vormen tot bouwstenen. Of dat via de gebruikelijke weg is ingezameld of uit zee is gevist, maakt niet uit: het hoeft niet brandschoon te worden aangeleverd.

De machine –die nog in ontwikkeling is– levert RePlast-stenen van het standaardformaat betonblok. Volgens ByFusion kunnen de dichtheid en de grootte van de RePlastbouwstenen in de toekomst naar wens van de opdrachtgever worden aangepast.

Waarom ze er bouwmateriaal van maken? De initiatiefnemers wilden niet dat het gerecycelde product zomaar weer in de natuur terecht kan komen, ze wilden het blijvend een nieuwe bestemming geven. In een muur blijft het plastic als het goed is jarenlang op z’n plaats.

Het bedrijf heeft nog geen huizen gebouwd met RePlast, wel een aantal muren in achtertuinen. Die lijken stevig genoeg. Of ze volledig aan de Amerikaanse wet- en regelgeving voldoen, onderzoekt het bedrijf nog. Ze zouden in ieder geval geschikt zijn om huizen van te bouwen in arme landen, stelt ByFusion.

De machine past in een standaardcontainer en is daarmee gemakkelijk van de ene plaats naar de andere te vervoeren, per schip of per vrachtwagen. Hij zou gemakkelijk te bedienen en te repareren zijn en weinig energie nodig hebben. De apparatuur zou dus geschikt moeten zijn voor gebruik in ontwikkelingslanden.

Energie

Of The Ocean Cleanup straks met een partij als ByFusion in zee gaat, is nog niet duidelijk. „Met een haalbaarheidsstudie hebben we aangetoond dat het haalbaar is om oceaanplastic om te zetten in olie. Dit proces vergt minder energie dan het opwerken van ruwe olie, dus netto heeft deze methode een positief effect op de uitstoot van kooldioxide.”

Het verzamelde plastic omwerken tot nieuwe producten is „een aantrekkelijker mogelijkheid”, laat een woordvoerder van The Ocean Cleanup desgevraagd weten. „Er zijn heel wat bedrijven die ons benaderen omdat ze oceaanplastic willen verwerken in hun producten. Recycling op grote schaal is dus haalbare kaart. Het duurt echter nog een aantal jaren voordat wij zover zijn. Het is daarmee ook nog te vroeg om wat over samenwerking met andere partijen te zeggen.”