Maar weinig mensen hebben zo veel ervaring met de in- en verkoop van oude theologische boeken als Jan Zwoferink (56). Hij zit al veertig jaar in het vak, eerst bij Lindenberg in Rotterdam en sinds een jaar of twaalf bij Den Hertog. Samen met Hans Nooten­boom (33) –ook bij Lindenberg begonnen– geeft hij leiding aan het antiquariaat.

Toen Den Hertog in 2003 met de verkoop van tweedehands boeken begon, stond er nog niet één op de plank. Maar dat veranderde snel na het plaatsen van een ”schakeltje” in deze krant. Op de advertentie kwam een reactie uit Sint Philipsland. „Iemand bood een prachtige collectie boeken aan van voor het jaar 1800”, zegt Zwoferink. „Ridderus en tal van oudvaders. Toen hebben we onze eerste catalogus gemaakt. Een vliegende start.”

In het ruime antiquariaat, op de eerste verdieping van een pand aan de Elzenkade, staat inmiddels zo’n 800 meter aan boeken. Hoeveel het er precies zijn, durven ze niet te zeggen. En eigenlijk weten ze het ook niet, want niet alle titels staan in de computer. „Het is niet zo moeilijk om planken te vullen met incourante boeken”, zegt Nootenboom. „Maar dan staat er oud papier op de plank, en dat willen we niet.”

Sommige boeken doen het altijd goed, weet Zwoferink. „Prekenboeken en stichtelijke werkjes verkopen wel. Ze staan niet eens online, omdat de omloop­snelheid ervan groot is. Er is ook veel belangstelling voor patristiek en voor boeken over het Nieuwe Testament.”

Nootenboom: „De aandacht voor de kerkvaders is de afgelopen jaren duidelijk gegroeid, misschien wel ten koste van de Reformatie en de Nederlandse kerkgeschiedenis. Maar wellicht neemt de belangstelling wel weer toe als in 2017 de 500e verjaardag van de Reformatie wordt herdacht.”

Voor Duitse en neocalvinistische theologie –Barth, Ridderbos– zijn lastig kopers te vinden. „Maar Bavinck doet het wel weer goed”, zegt Zwoferink. „Veel mensen, ook jongeren, grijpen naar puriteinen en oude schrijvers, zoals Octavius en Mary Winslow, de Erskines, en Flavel.” Nootenboom: „Ook Bijbelcommentaren en Angelsaksische theologie zijn populair.”

Internet

Wat ook verschuift, zijn de prijzen van het theologische boek. Dat komt vooral door internet. Zwoferink: „Sommige boeken worden heel vaak aangeboden, waardoor de prijs daalt.”

Nootenboom: „Aan de andere kant zijn er ook boeken waarvan de prijzen stijgen, waardoor de verschillen elkaar opheffen. De afgelopen jaren is de omzet stabiel gebleven.”

Aan het begin van de crisis, in 2008, durfde Den Hertog het zelfs aan om het vloeroppervlak van het antiquariaat flink te vergroten. Wie nu door de winkel naar achteren loopt en de trap opgaat, staat boven oog in oog met de „groten” uit de kerkgeschiedenis: portretten van Augustinus, Luther, Calvijn, Bunyan, Lloyd-Jones en anderen sieren de boeken­kasten.

Beide antiquaars zijn meestal te vinden achter de toonbank, in de hoek van het antiquariaat, waar vers binnengekomen boeken hoog staan opgestapeld. Een strikte verdeling van het werk hebben ze niet. Zwoferink gaat wat vaker op pad, naar particulieren om boeken in te kopen. En hij beheert de „oude schrijvers.” Nootenboom houdt zich meer bezig met het aanbod op internet en, sinds de overname van het antiquariaat van Ton Bolland in 2010, de zestiende-eeuwse en Latijnse drukken.

Het topstuk is onlangs verkocht, voor 9500 euro. Het gaat om een eerste druk van ”Der leken wechwyser” van Anastasius Veluanus, ook bekend als Jan Gerritsz. Versteghe of „de pastoor van Garderen”, uit 1554.

Nootenboom: „Er waren wereldwijd maar drie andere exemplaren bekend. Eentje is er ooit ontvreemd uit het Barne­velds gemeentearchief, het tweede ligt in een bibliotheek in Amsterdam en het derde is tijdens de 
Tweede Wereldoorlog uit Duitsland mee naar de Sovjet-Unie genomen. Het is een uitzonderlijk zeldzaam exemplaar, in het Gelders dialect. Als je zo’n boek in handen hebt, ervaar je een historische sensatie.”

serie
Theologische 
antiquariaten

Dit is het vijfde deel van een serie over theologische antiquariaten. Vandaag: antiquariaat Den Hertog in Houten. Volgende week woensdag deel 6.

Den Hertog

2003 – Uitgeverij en boekhandel Den Hertog in Houten begint een antiquariaat.

2004 – Overname collectie oude drukken van antiqua­riaat Müller in Vlaardingen.

2006 – Overname boekenvoorraad antiquariaat J. P. van den Tol in Dordrecht.

2008 – Uitbreiding winkelruimte in Houten.

2010 – Overname antiqua­riaat Ton Bolland in Amsterdam.

Gespecialiseerd in: theologie, kerkgeschiedenis, Bijbelcommentaren, stichtelijke boeken, oude en zeldzame Bijbels en boeken voor 1800. Het antiquariaat wordt gerund door Jan Zwoferink en Hans Nootenboom.

www.hertog.nl