Woensdagmiddag, vier uur. In een parkeergarage in de multiculturele wijk de Bijlmer is een groep Afrikaanse mannen in gesprek. Op straat strompelt een gehandicapte man voorbij die passanten zijn sigaartje aanbiedt. Een paar afgedankte stoelen en een bank staan verregend op een grasveld.

Aan het eind van de middag rennen een paar jongens de trap op in een kantoorpand aan de Hogevecht. In een met vlaggetjes versierde ruimte op de eerste etage groeten ze „meester Glen.” Hij is met twee stagiairs present in The Mall, de inloop van Youth for Christ (YfC). Aan de wand hangen de huisregels: „Ga op een positieve manier met elkaar om”, „Scheld of vloek niet, lach niemand uit”, „Dreig niet met geweld.”

Obed (11) vertelt dat hij in de buurt woont, bij zijn uit Ghana afkomstige moeder en oudere broer. Na schooltijd komt hij hier regelmatig tafelvoetbal spelen. Jaymuel –zijn ouders komen van Curaçao– zit met een rode pet op achter een van de twee computers een spel te spelen. De groep 8-leerling is een vaste bezoeker en blijft vaak totdat de deur om acht uur ’s avonds dichtgaat. „Thuis heb ik niks te doen.”

Migrantenkerken

The Mall ging een jaar geleden van start. In april had de officiële opening plaats. Ds. Moses Alagbe, voorganger van een migrantenkerk, vertelt dat de behoefte aan een jongerencentrum twee jaar geleden ontstond binnen de Pentecostal Council of Churches (PCC) in de Bijlmer, waarvan hij voorzitter. Bij dit platform zijn 31 pinksterkerken aangesloten. „We stelden vast dat er geen gezamenlijke jeugdactiviteiten waren en dat we geen getrainde jeugdleiders hadden. Daarom hebben we Youth for Christ benaderd.”

Op de achtergrond speelden zorgen over de Bijlmerjeugd. Ds. Alagbe, afkomstig uit Nigeria, vertelt dat veel jongeren opgroeien in een (eenouder)gezin dat het financieel niet breed heeft. „Hun vader kennen ze niet, of hij zit in de gevangenis. Veel kinderen zwerven op straat en komen al jong in aanraking met criminaliteit en drugs. Er is veel vroegtijdige schoolverlating.”

Hoewel hij geen cijfers heeft, signaleert de predikant, die hoofdzakelijk Engels spreekt, dat de problemen de afgelopen drie jaar zijn toegenomen. Een oorzaak kan hij niet aanwijzen, maar hij wil wel de vervelende zaken aanpakken en werken aan preventie. De PCC-kerken zijn daarom anderhalf jaar geleden gestart met huiswerkbegeleiding. „Veel ouders spreken geen Nederlands en kunnen hun kinderen niet helpen.” Ook worden er jeugdavonden georganiseerd met rolmodellen, zoals een ex-lid van een straatbende, die jongeren stimuleren te werken aan hun toekomst.

De kerken bieden eveneens opvoedcursussen voor ouders aan, die in een behoefte blijken te voorzien. „We benadrukken bijvoorbeeld dat het belangrijk is dat ze contact hebben met de school van hun kinderen. Velen houden zich daar afzijdig van. Ze zijn te druk of hebben geen interesse, terwijl een goede samenwerking tussen ouders en leerkrachten heel belangrijk is.”

Kookgroep

Door de samenwerking met YfC kon het contact met jongeren in de Bijlmer worden uitgebreid. De organisatie gaat ook jeugdwerkers uit de kerken trainen, zodat zij op den duur het werk van The Mall kunnen overnemen, legt jongerenwerker Glen Leeuwin van YfC uit. De geboren Surinamer werkt drie dagen per week in de Amsterdamse wijk en één dag in zijn woonplaats Almere.

Het eerste jaar stond, zegt Leeuwin, in het teken van contact leggen met jongeren en vertrouwen kweken. De inloopmiddagen bieden de mogelijkheid voor ontmoeting, gesprek en het doen van een spel. „Ik praat met de jongeren, observeer hen en probeer te ontdekken wat er in hun leven speelt.” Daarnaast biedt The Mall, op diverse locaties in de wijk, activiteiten aan zoals muziek maken, sporten en een weerbaarheidstraining. „Binnenkort starten we met een kookgroep voor jongeren. Buurtbewoners kunnen tegen een schappelijke prijs mee-eten.”

De christelijke identiteit van The Mall blijkt onder meer uit de huisregels en een tekst die in blauwe letters op de wand is geschilderd: ”He blesses the young” (Hij zegent de kinderen). Een maand geleden startte The Mall met een specifiek christelijke activiteit op vrijdagavond, die zo’n zeventien tieners trekt: Rock Solid. „Aan de hand van een thema komt het Evangelie ter sprake. Veel Surinaamse en Antilliaanse jongeren zeggen dat ze geloven. Maar wat betekent dit en wat doen ze ermee? Het is ons verlangen dat ze Jezus leren kennen.”

Als er sprake is van problemen in gezinnen, verwijst Leeuwin door naar professionele hulpverlening. „Een jongen vertelde dat zijn vader in de gevangenis zat. Zijn moeder liep de hele dag op straat en dronk veel. Ik ben met haar in contact gekomen en uiteindelijk heeft ze hulp gezocht. Haar zoon bezoekt nu Rock Solid. Dat zijn mooie ontwikkelingen.”

Kleiklooster

In een ander deel van de Bijlmer probeert een groep christenen eveneens iets te betekenen voor de wijk. Twee gezinnen met kinderen, een echtpaar en twee singles –allen autochtone Nederlanders– betrokken recent enkele met elkaar verbonden huizen in de Kleiburgflat, die ruim 500 woningen telt. Hun initiatief kreeg de naam Kleiklooster en werd vorige maand officieel geopend.

Een gesprek met initiatiefnemer Johannes van den Akker maakt duidelijk dat de instelling in veel opzichten niet voldoet aan het beeld van een traditioneel monniken- of nonnenverblijf. De ‘abt’ woont met zijn vrouw Joanne en hun drie kinderen in het protestantse klooster, waarin elke bewoner zijn eigen appartement heeft. Hij leidt de bewonersvergaderingen en is eindverantwoordelijk voor het reilen en zeilen in het Kleiklooster.

In de gezamenlijke woon- en eetkamer vertelt de vrijgemaakt-gereformeerde Van den Akker dat hij en zijn vrouw in 2007 vanuit Delft naar de Bijlmer verhuisden. „Ik studeerde theologie aan de VU in Amsterdam en Joanne werkte hier. We stonden elke ochtend samen in de file. Daarom gingen we op zoek naar een huis in de hoofdstad. Uiteindelijk hebben mijn schoonouders toen een driekamerwoning voor ons gekocht in de Bijlmer.”

De mix van culturen in de wijk sprak het echtpaar aan, maar ze kregen nauwelijks contact met de buren in hun portiekflat. Toen ze vanwege gezinsuitbreiding op zoek waren naar een groter huis, ontstond gaandeweg het idee een leefgemeenschap te vormen, waarin ze meer invulling konden geven aan het Bijbelse begrip gastvrijheid. Dat leidde uiteindelijk tot het Kleiklooster.

„We willen hier het contact met God onderhouden en bidden en werken in de buurt. De aanduiding klooster past daarbij. Tegelijk maken we met onze naam duidelijk wat onze identiteit is. We zijn niet zomaar een leefgemeenschap en willen niet dat mensen er pas na enige tijd achterkomen dat we christenen zijn.”

Moeder met kind

De bewoners zijn lid van verschillende kerken in Amsterdam en bezoeken daar de diensten. Ze zorgen zelf voor hun inkomen. Van den Akker stopte na zijn bachelor met de studie theologie. Hij runt met twee medevennoten Firma Hoe Dan Wel, die sociale ondernemingen ondersteunt bij het bereiken van hun idealen. Zijn vrouw werkt als ergotherapeut. „We zitten nu in een overgangsfase, maar de bedoeling is dat we straks allebei drie dagen werken. Daardoor houden we tijd over om in het klooster actief te zijn.”

De kloosterlingen willen in hun gezamenlijke ruimte –de buurtkamer– wijkgenoten welkom heten voor een kop koffie en een praatje. Aan de inrichting van de drie gastenkamers wordt nog gewerkt. Doel is hier een tijdelijke opvangplek te bieden aan alleenstaande moeders met een kind, die begeleiding krijgen van een professional van onder andere de christelijke zorgorganisatie Timon.

Woensdag is de vaste dag dat de bewoners van het Kleiklooster met z’n allen eten. Aan een grote houten tafel schuiven deze avond niet alleen de dertien bewoners, onder wie vijf kinderen, aan, maar ook enkele gasten uit de wijk. Op tafel staat pompoensoep, lasagne en sla. Een van de koks vandaag is kloosterbewoner Corine Waagmeester, in het dagelijks leven huisarts.

Kloostertuin

Tijdens de maaltijd vertelt Aart de Bonte (27) waarom hij zich heeft aangemeld als bewoner van het Kleiklooster. „Het spreekt me aan dat ik hier mijn christen-zijn praktisch kan invullen op de plek waar ik woon. Daarbij wordt rekening gehouden met ieders talenten. Ik zorg nu bijvoorbeeld met Corine voor de inrichting van de gastenkamers, terwijl een ander heeft geregeld dat we wifi hebben.”

De Bonte bewoont een van de twee huurappartementen in het klooster, naast de drie koopwoningen. Hij vertelt dat de bewoners in het jaar voor de ingebruikneming door een coach zijn begeleid in het proces om samen een groep te gaan vormen. „We hebben dezelfde idealen en geloofsbasis. Ik vertrouw erop dat het goed gaat en dat God erbij is”, zegt De Bonte.

Hij zou in het voorjaar graag samen met kinderen uit de Bijlmer aan de slag gaan in de kloostertuin, verderop in de wijk. „We hebben veel dromen en plannen, maar doen alles stap voor stap. We zijn nu vooral bezig onze medebewoners in de flat te leren kennen”, zegt De Bonte, die als redacteur bij uitgeverij Kok werkt. Voor hij in het Kleiklooster kwam, was hij lid van de christelijke gereformeerde kerk in Utrecht-West. In Amsterdam oriënteert hij zich nog op een kerk waarbij hij zich wil aansluiten.

Avondgebed

Na afloop van de maaltijd blijkt er voor zo’n drie personen lasagne over te zijn. Een van de bewoners meldt dit op de Facebookpagina van het Kleiklooster. Even later meldt zich iemand uit de buurt die de lasagne goed kan gebruiken en het eten meekrijgt.

Sommige bewoners praten nog wat na bij een kop koffie, anderen trekken zich terug in hun eigen appartement. Om negen uur ontmoeten ze elkaar, zoals gebruikelijk, tijdens het avondgebed, waarbij ook een paar buurtgenoten aanschuiven. Iedereen neemt plaats op een laag houten krukje in de zogeheten kapel, een eenvoudige ruimte met een kruisteken voor het raam. Voorin brandt een grote kaars.

Het klooster volgt het Bijbelrooster van Taizé, een oecumenische leefgemeenschap in Frankrijk. Deze avond wordt de bijeenkomst van een halfuur geleid door Petra Tensen (28), die met haar man Jefta in het klooster woont. Ze laat eerst een lied van een cd horen over onrecht en gerechtigheid, waarna ze voorgaat in gebed. Daarna leest ze –tweemaal– een gedeelte uit Jakobus 3. In stilte overdenkt iedereen de dagtekst uit dit hoofdstuk, over onder meer wijsheid.

Aan het eind van de samenkomst spreken verschillende deelnemers een gebed uit. Er wordt gebeden voor vrede in de wijk, voor kinderen van wie de ouders in een vechtscheiding liggen, voor vluchtelingen en voor mensen „die bij het vallen van elk blad van een boom hun hart iets zwaarder voelen wegen.” Even na halftien sluit Tensen het avondgebed af. „Ik wens jullie allen Gods zegen en een goede nachtrust.”

Dit is het eerste deel in een serie over christenen in de Bijlmer.

Religie in Amsterdam

De Amsterdamse wijk de Bijlmer is onderdeel van het stadsdeel Zuidoost. Op 1 januari telde de Bijlmer, bestaande uit de buurten Centrum en Oost, 49.958 inwoners. „Een grove schatting is dat minstens een derde van hen zich verbonden voelt met een christelijke stroming”, zegt dr. Clemens Wenneker van de afdeling onderzoek, informatie en statistiek (OIS) van de gemeente Amsterdam. Het zou volgens hem „zomaar kunnen” dat de Bijlmer „het meest christelijke deel” van de hoofdstad is.

Evangelische en pinkstergemeenten zijn er het best vertegenwoordigd. Uit het vorig jaar verschenen OIS-onderzoek ”Religie in Amsterdam” blijkt dat zij in de Bijlmer twintig kerken en andere plaatsen van samenkomst hebben. Van sommige gebouwen maken meerdere gemeenten gebruik. Zo komen vijftien pinkstergemeenten samen in kerkcentrum de Kandelaar. Dr. Wenneker geeft aan dat het overzicht niet volledig is, omdat niet alle huisgemeenten of groepen die diensten houden in omgebouwde garageboxen bekend zijn.

In de categorie ”overige christelijke kerken” noteerden de onderzoekers zes plaatsen van samenkomst in de Bijlmer. Ze rekenen hiertoe onder meer locaties van een anglicaanse kerk, een Indonesische gemeente en de zevendedagsadventisten, maar ook van de Jehova’s getuigen.

Orthodox- en bevindelijk gereformeerde kerken ontbreken in de wijk. Bijlmerbewoners die bij deze kerken zijn aangesloten, bezoeken veelal diensten elders in de stad of regio. De generale synode van de Hersteld Hervormde Kerk besloot in november vorig jaar dat de commissie evangelisatie in samenwerking met de classis Midden de mogelijkheden voor missionair werk in de Bijlmer gaat onderzoeken. De uitkomst daarvan is nog niet bekend.