Sinds 2000 wonen er steeds meer Nederlanders in Duitsland, terwijl ze in het moederland werken. Slechts een klein deel gaat ook bij de buren kérken. In Laar, vlak bij Gramsbergen, gebeurt dat wel.
Arie (61) en Harma (61) Doldersum wonen sinds november 2007 in het Duitse dorpje Laar. Vanwege economische en sociale redenen. „De grond en de huizen zijn hier goedkoop, en onze zoon Richard woonde hier al in de buurt, Harma’s moeder en diverse vrienden in Laar en omgeving”, vertelt Arie. Bovendien beviel hun oude woning in het Overijsselse Nieuwleusen de Doldersums eigenlijk niet. „Die hadden we na het afbranden van onze woonboerderij in Zwolle in 1996 te snel gekocht.”
Daarnaast woonden al verschillende familieleden in Duitsland. Arie: „Harma’s ouders al sinds 1956. Haar vader had in de oorlog bij een Duitse boer gewerkt. Deze had hem aangeboden weer terug te keren als hij in Nederland geen grond kon krijgen. Dat was in 1953 het geval toen door de watersnoodramp Zeeuwse boeren voorrang kregen bij vestiging in de Noordoostpolder.” Hun kleinzoon Richard, zzp’er in vooral Nederland en zoon van Arie en Harma, volgde later. Hij vestigde zich in het dichtbijgelegen Emlichheim.
Integreren
Aries schoonouders integreerden niet in Duitsland. „Ze gingen kerken in de gereformeerde kerk van Coevorden. Ook de boodschappen deden ze in Nederland. Harma’s moeder spreekt geen Duits, wat lastig voor haar is nu ze weduwe is. Wijzelf hebben van meet af aan gezegd dat we na onze emigratie wilden integreren.”
Weliswaar pendelt forens Arie, teammanager bij de groenafdeling van de gemeente Zwolle, dagelijks op en neer, maar verder zetten ze volledig in op integratie.
Ook kerkelijk. „In Nederland kerkten we in de christelijke gereformeerde kerk in Zwolle, een gemeente van 2000 leden.” In Laar sloten ze zich aan bij de Evangelisch-Altreformierte Kirche (EAK), voor 2004 de Duitse zusterkerk van de Gereformeerde Kerken in Nederland.
Geen Opwekking
De overgang naar de Duitse gemeente bevalt redelijk. Harma mist de liederen uit de bundel Opwekking, die in de cgk Zwolle worden gezongen. In de EAK klinken de in het Duits vertaalde psalmen en liederen uit het Nederlandse Liedboek voor de Kerken van 1973. Harma: „Ik vind de christelijke gereformeerde kerk wat blijmoediger. Ik mis hier ook het benoemen van de aanwezigheid van de Heilige Geest in de kerkdiensten. En de organisten zijn ook niet al te vaardig.”
Luit (66) en Tonny (66) Groen kozen ervoor om rond Luits vroegpensionering, medio 2010, vanuit buurtschap De Hoge Enk bij ’t Harde in Elburg te emigreren naar Laar.
Ook bij hen was er een familiaire reden: hun enige dochter woonde al met man en kinderen in het Duitse dorp.
Ze keken eerst nog in de regio Gramsbergen/Hardenberg/Coevorden naar een levensloopbestendige woning, met slaap- en badkamer beneden. „Toen zijn we een keer in Laar gaan kijken. Hier troffen we een leuk stuk grond aan dat al dertig jaar te koop stond. Het was relatief goedkoop.”
In 2009 lieten de Groens een huis bouwen met Nederlandse luxe. „Wij zijn dus economisch vluchteling”, zegt de heer des huizes van de ruime vrijstaande woning op dito perceel glimlachend.
In hun moederland was het echtpaar lid van de Nederlands gereformeerde kerk in Nunspeet. In Duitsland sloten de twee zich aan bij de Evangelisch-Reformierte Kirche (ERK), de grote protestantse ”Landeskirche” in het graafschap Bentheim. Deze kerk is vergelijkbaar met de Nederlandse Hervormde Kerk van voor 2004. In dat jaar fuseerde deze kerk met de Gereformeerde Kerken in Nederland tot Protestantse Kerk in Nederland (PKN).
„Het was voor ons logischer geweest als we ons hadden aangesloten bij de Altreformierte Kirche”, zegt Luit. „Maar onze dochter ging al naar de Evangelisch-Reformierte. Wij konden het niet verkopen om tegen onze kleinkinderen te zeggen: Opa en oma komen wel in Laar wonen, maar gaan dan naar een andere kerk.”
De familie Groen heeft het er prima naar de zin. Tonny: „Samen doen we volop mee met de kerkelijke seniorenactiviteiten.”
De families Doldersum en Groen vormen witte raven onder de Nederlandse immigranten in Laar, zegt hun predikant, dr. Gerrit Jan Beuker, dienaar van zowel de EAK als de ERK in Laar. „Ik bezoek alle Nederlanders die hier komen wonen. Dat zijn er inmiddels 1000, op de 2000 inwoners van Laar. Het merendeel is geen lid van een kerk. Degenen die dat wel zijn, doen er vaak niets aan. In beide gemeenten die ik dien, kerken slechts twee à drie Nederlandse gezinnen”, zegt de predikant, die in Kampen studeerde.
De predikant betreurt dit, omdat beide protestantse kerken in Laar te kampen hebben met teruglopend kerkbezoek. „Ik heb tegen de familie Groen gezegd dat ze hartelijk welkom zijn in de ERK, omdat we ook in deze kerk trouwe kerkgangers nodig hebben. Dat is vanouds in de Reformierte Kirche minder dan in de Altreformierte Kirche.”
Steeds losser
Ds. Beuker, secretaris van de synode van de EAK, vertaalde Nederlandse gezangen en de kerkorde van de PKN in het Duits.
Maar de banden worden losser. Sinds 1970 wordt er in de EAK in Laar niet meer in het Nederlands gepreekt, en sinds het vertrek van de hervormde ds. P. L de Jong ook niet meer in de ERK van Laar. „Sinds 2004 is de kerkelijke opleiding van de EAK niet meer in Nederland. En ikzelf ben een van de laatste predikanten met een Nederlands pensioen.”
Toch is er nog kerkelijk grensverkeer. Samen met de protestantse gemeente Gramsbergen organiseert ds. Beuker jaarlijks een internationale dienst. Net als voor de middagdiensten in de Altreformierte Kirche loopt hiervoor de belangstelling terug. Veel animo is er wel voor het jaarlijkse initiatief ”Laar zingt”. Ds. Beuker: „Dat is naar het voorbeeld van het tv-programma ”Nederland zingt”. Verder moeten vooral de inwoners van Laar zelf het kerkelijk leven op peil houden.”
serie Grensverkeer
Dit is het vierde deel in een serie over wat er aan de andere kant van de grens te halen valt voor mensen uit grensregio’s.
