De gierende wind zorgt voor een lichte zandstraling bij het uitkijkpunt op de Hondsbossche en Pettemer Zeewering bij Petten. Dat weerhoudt tientallen bezoekers er niet van om te kijken naar wat er allemaal gebeurt daar achter die stoere zeedijk.

Heel wat dus. Daar waar eerst onmiddellijk na het talud de zee begon, liggen nu enorme bergen zand. Complete duinen zijn hier al opgespoten. En verderop is het werk nog volop bezig. Een gele kraan koppelt juist een nieuw stuk pijp aan het stuk dat er al ligt. Ondertussen stroomt het mengsel van zand en water gewoon door. Het levert een fikse fontein spuitend water op. Even later ligt de nieuwe pijp op z’n plek om daar het zandmengsel te droppen.

Twee bulldozers schuiven het zand op de juiste plek. „Kunstenaars”, noemt Pascale de Leijer van het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier de bulldozerchauffeurs. „Er ligt daar veel drijfzand. Maar ze weten precies waar ze kunnen rijden en waar niet.”

Het zand komt van de sleephopperzuiger De Rotterdam, die een kilometer verder op zee te zien is. Dat schip haalt het zand 20 kilometer verderop uit de zeebodem.

In totaal zuigen baggerschepen zo’n 35 miljoen kuub zand uit zee en brengen dat naar de Hondsbossche Zeewering. De 5,5 kilometer lange dijk werd in 2003 afgekeurd en aangemerkt als zwakke schakel in de Nederlandse kust.

Het ophogen van de dijk zelf was eigenlijk geen optie meer, zegt De Leijer. „Dat zou onder andere betekenen dat de eerste rij huizen van het dorp Petten tegen de vlakte moest. Bovendien was het maar de vraag hoelang die ophoging voldoende zou zijn. Zandduinen zijn veel sterker dan een dijk. En duinen zijn makkelijker te onderhouden en eventueel op te hogen.”

De zandsuppleties zorgen ervoor dat Nederland ter hoogte van de zeewering over een lengte van 8 kilometer zo’n 300 meter breder wordt. „Dat zijn de nieuwe duinen en het nieuwe strand dat je ziet. Maar onder water komen er ook nog eens 600 meter brede zandbanken te liggen, zodat de totale nieuwe zeewering bijna 1 kilometer breed is. Op die zandbanken zullen de grootste golven breken voordat ze de kust bereiken.”

De 250 miljoen euro kostende operatie is al voor een groot deel klaar. Deze maand wordt het laatste zand opgespoten. Daarna is het nog een kwestie van boetseren en helm inplanten. Aan de kant van Petten komt een panoramaduin, aan de andere kant bij Camperduin een lagune, beide vooral voor de recreanten interessant. Ertussenin heeft de natuur voorrang. Er komt een natte duinvallei die moeilijk toegankelijk is voor bezoekers.

In principe heeft het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier geen mening over de natuurambitie van Dijksma. Maar stiekem is De Leijer best een beetje trots op de metamorfose van de Hondsbossche Zeewering. „Kijk eens naar zo’n lagune. De zee kan er vrijelijk in en uitstromen. De aannemer heeft de opdracht om de baai vijf jaar open te houden. Maar als de natuur iedere keer de doorgang naar zee dichtgooit, zullen we de natuur haar gang laten gaan en wordt het een binnenmeer of een groter strand.”

serie
Natuurambitie

Mensen uit het veld reageren op de natuurambitie van staatssecretaris Dijksma. Vandaag deel 3: de kust.

Grijze duinen in gevaar

„De kust rondom de badplaatsen trekt in het toekomstbeeld veel bezoekers. Ze vinden hun weg door het duingebied dankzij wegwijzers en verharde paden. Verder weg van de badplaatsen zijn er minder verharde paden. In grote delen van het duingebied kan vrij rond gestruind worden in de natuur.” Duinonderzoeker Bas Arens leest met een vies gezicht een stukje uit de ”Natuurambitie grote wateren 2050 en verder” voor. „Het is een illusie om te denken dat je de natuur in het kustgebied kunt verbeteren en tegelijkertijd de recreatie vergroten. De recreatiedruk op de kust is nu al gigantisch, als er meer paden komen en er vrij gestruind kan worden, gaat de kwetsbare duinnatuur helemaal verloren.”

Als voorbeeld noemt Arens de grijze duinen, die uniek zijn voor Europa en relatief veel in Nederland voorkomen. Grijze duinen zijn begroeid met mossen, korstmossen, grassen en bloeiende kruidjes. „Die zijn enorm gevoelig voor vertreding. Als daar hordes mensen doorheen gaan lopen blijft er niets van over. Maar het begrip grijze duinen kom ik niet tegen in de toekomstvisie van Dijksma, terwijl Nederland daar juist een enorme taak heeft.”

Volgens Arens is het noodzakelijk dat het Nederlandse duingebied wordt opgedeeld in zones voor recreatie en natuur. „Zoals het bij de Hondsbossche Zeewering gebeurt. De kop en de staart van het nieuwe duingebied is voor de recreanten, het middenstuk is voor de natuur en vrijwel onbereikbaar voor de toerist.”

Het idee uit de natuurambitie om de natuur meer haar gang te laten gaan, spreekt Arens wel aan. „Deels gebeurt dat ook al. Daar waar de duinen breed genoeg zijn, mogen de zee en wind nu al gaten slaan in de eerste duinenrij.” Dergelijke kerven in de eerste duinenrij zijn er nu in op de Kop van Schouwen in Zeeland, op Terschelling en tussen Heemskerk en Wijk aan Zee in het Noord-Hollands Duinreservaat. Het zand van deze eerste duinen stuift de duinen in en bedekt daar de begroeiing. „Dat is de dynamiek die we zo graag zien.”

Het nadeel van zandsuppleties voor de kust, zoals Dijksma in de natuurambitie beschrijft, is dat het systeem van de kerven niet goed werkt. „Door het opspuiten het zand wordt het strand breder. Er ontstaan er nieuwe duintjes op het strand, die beschermen als het ware de oude duinen erachter. Zee en wind kunnen die oude duinen niet meer bereiken, waardoor er in het duingebied erachter ook geen verstuiving kan optreden. Ideaal zou zijn als er een manier van suppleren wordt bedacht waarbij het zand ook in het duingebied kan waaien, zodat je daar stuivende duinen krijgt.”

Volgens de duinonderzoeker wordt er momenteel wel nagedacht over de ideale combinatie van kustversterking en verstuiving. „Op de Kop van Schouwen komt een experiment waarbij er een zandsuppletie wordt overgeslagen. De zee kan daar dan weer een stukje van de duinen afsnoepen. Het zand dat vrijkomt, kan naar binnen stuiven en het hele duingebied erachter wordt verjongd.”

Dergelijke dynamiek kan ook weer niet overal worden toegepast, vindt Arens. „Als er zo veel verstuiving komt dat bijvoorbeeld de grijze duinen onderstuiven, schiet je het doel voorbij. Meer dynamiek is goed, maar ook weer niet te massaal.”

Uniek, veerkrachtig, gevarieerd

In de ”Natuurambitie grote wateren 2050 en verder” schetst staatssecretaris Dijksma haar toekomstbeeld van de kustnatuur voor de kust. In 2050 hoopt zij dat de kust er zo uitziet:

n een groot, aaneengesloten en divers gebied dat uniek is in Europa. Het wordt het hele jaar gebruikt door zowel mensen als dieren. De duinen zijn toegankelijk, de badplaatsen zijn populair en hebben allure. Op veel plaatsen rusten zeehonden en broeden vogels. De kustzone is een van de kinderkamers voor vis. De duinen zijn breed en gevarieerd en beschermen ons tegen overstromen.

n een gevarieerd en veerkrachtig gebied, onder andere dankzij dynamisch kust- en duinbeheer. Zandsuppleties voor veiligheid hebben ook de natuur versterkt. Op sommige plaatsen is het strand heel breed en liggen er zandplaten voor de kust. Daar waar de duinen breed genoeg zijn, is de zeereep ingekerfd. Hier en daar kunnen paraboolduinen wandelen. Dat alles leidt tot ruimte voor verstuiving en afslag.