Leidt de crisis in Oekraïne tot oorlog tussen Rusland en het westen?

Prof. dr. Hans van Koningsbrugge, hoogleraar geschiedenis en politiek van Rusland aan de Rijksuniversiteit Groningen en directeur van het Nederland-Rusland Centrum: „Dat geloof ik niet. Ik denk niet dat NAVO-landen betrokken raken bij dit conflict. Als de Russen één teen zetten in NAVO-landen als de Baltische staten of Polen, komt de NAVO in actie. Of het voorstelbaar is dat Rusland kernwapens inzet tegen het Westen? Onzin. Poetin weet dat hij dan het nodige terugkrijgt en zichzelf in grote problemen brengt. Al zou het Westen defensieve wapens aan Oekraïne leveren in de strijd tegen de pro-Russische separatisten, dan nog hoeft Rusland zich niet gepasseerd te voelen. Rusland beweert immers zich niet te mengen in het conflict in Oekraïne. Wat natuurlijk niemand gelooft. Het is natuurlijk wel mogelijk dat Rusland in andere delen van de wereld lastig gaat doen; denk aan Syrië en Iran.”

Wat drijft Poetin?

„Voor Poetin is het onverteerbaar dat Oekraïne niet meer behoort tot de Russische wereld. Oekraïne zit heel dicht bij de Russische ziel. De eerste Russische staat heette rond het jaar 1000 Kiev Rus. Toen maakte Oekraïne deel uit van Rusland. De Russen hebben er moeite mee dat Kiev zich nu richt op het Westen. Poetin heeft belang bij onrust in Oekraïne. Hij wil niet dat het héle land binnen westerse invloedssfeer komt. De Russische annexatie van de Krim was een noodsprong. Het was een tactische overwinning, maar een strategische nederlaag voor de Russen. Toen zijn immers de Oekraïners wakker geworden. Ze beseffen dat Rusland zich niet gedraagt als een broedervolk.

Wat mij betreft krijgen de opstandige Oost-Oekraïense regio’s Donetsk en Loegansk meer culturele autonomie. Laat ze Russisch spreken. In het Engelse Wales mogen ze toch ook hun eigen regionale taal spreken? Van de Oekraïners spreekt zo’n 30 procent Russisch. Donetsk en Loegansk tellen samen zo’n 2 miljoen burgers, Oekraïne in totaal zo’n 35 miljoen. Als Donetsk en Loegansk zich zo graag willen afscheiden, zou ik zeggen: „Laat ze gaan.””

De Britse minister van Buitenlandse Zaken, Hammond, vindt dat Poetin zich gedraagt „als een tiran uit het midden van de twintigste eeuw.”

„Het raakt kant noch wal om Poetin te vergelijken met bijvoorbeeld Hitler. Poetin kwam op na de chaotische jaren negentig. Toen is onder de prowesterse president Boris Jeltsin Rusland tot niets verworden. Jeltsin bakte er weinig van. Iedereen raakte aan de bedelstaf. Poetin ruimde de rommel op en trok de touwtjes aan. Russen konden met het vliegtuig op vakantie naar Turkije. Het zal waar zijn dat het Kremlin de massamedia in handen heeft, de oppositie kort houdt en dat Poetin zijn macht met niemand wil delen. Toch is er onder de Russen veel waardering voor Poetin. Democratie interesseert de man in de straat namelijk niet; die wil overleven.”

Waarom zijn Merkel en Hollande zo betrokken op de Oekraïne-crisis?

„Ik denk dat ze bang zijn dat Rusland zich steeds meer isoleert. Rusland voelt zich bedreigd door de NAVO die oprukt naar het oosten. Poetin wil dat Oekraïne een buffer vormt tussen Rusland en het NAVO-machtsblok. Merkel en Hollande willen denk ik goed blijven communiceren met Rusland. Dat grootste land ter wereld ligt er nu eenmaal, al stelt het economisch niet veel voor. Het parlement van Oekraïne –geen lid van de NAVO– wil nu een motie indienen die pleit voor een beschermstatus bij de NAVO. Van zo’n plan gaan de Russische haren overeind staan. Ik vind de timing van de motie niet handig.”