Dabiq. Een klein stadje, nog geen 4000 inwoners. Het ligt in Syrië, niet zo ver van Aleppo, aan de Turkse grens. Een paar honderd huizen, een moskee met een koepel, wat lichte industrie – dat is het wel.

Toch moet dit plaatsje niet worden onderschat. Dat stelt althans de islamitische profeet Mohammed in een van zijn vele meer of minder betrouwbare overleveringen, hadith genoemd. Want Dabiq speelt volgens die hadith een cruciale rol bij het aanbreken van het laatste oordeel – „het Uur.”

Dat „Uur zal niet aanbreken voordat de Romeinen hun basis zullen vestigen in Al-Amaaq of Dabiq”, zou Mohammed in de zevende eeuw gezegd hebben. Beide plaatsjes liggen in Noord-Syrië. Zij vormen het toneel van een massale, langdurige strijd die Mohammed veertien eeuwen geleden voorspelde. Daar zal de beslissende eindstrijd in de wereldgeschiedenis worden gevoerd.

De uitslag staat volgens Mohammed al vast. De moslims zullen winnen, maar o wee wie voortijdig deserteert. Een derde van het moslimleger „zal vluchten, en Allah zal hen nooit vergeven. Een derde zal gedood worden, en zij zullen de beste martelaren zijn bij Allah. Een derde zal overwinnen, en geen enkele beproeving zal hen doen wankelen”, zo luidt de profetie.

Heroïsche eindstrijd

Deze hadith wordt de laatste jaren geregeld geciteerd door jihadisten die graag onderdeel zouden zijn van zo’n heroïsche eindstrijd. Het zijn niet de minsten die deze woorden in de mond nemen. Een van hen was Abu Musab al-Zarqawi, een topman van al-Qaida, die in 2006 zijn einde vond door toedoen van Amerikaanse F-16’s in Irak. Hij stelde jaren geleden, te midden van de chaos in Irak, dat het begin van de eindtijdweeën zichtbaar werd. „De vonk is hier in Irak ontstoken, en de hitte ervan zal steeds intenser worden –als Allah het wil– totdat het vuur de legers van de kruisvaarders in Dabiq zal verbranden.”

Nu het strijdtoneel van de Islamitische Staat inderdaad Dabiq is genaderd –het zwaarbevochten Kobani ligt zo’n 120 kilometer verder naar het oosten, en andere gebieden onder invloed van IS liggen nog veel dichterbij– zijn de gedachten aan de eindtijd binnen de gelederen van IS en zijn kalief alleen maar toegenomen.

De uitgekiende mediastrategie van de mannen van de kalief gooit nog eens olie op dit apocalyptische vuur. Sinds kort geeft IS een theologische glossy uit, die niet voor niets de naam Dabiq heeft gekregen. Deze week verscheen het vierde deel. Artikelen hierin laten niets aan de verbeelding over: de eindtijd is aangebroken.

Derde wereldoorlog

Een van de eerste en meest heftige gebeurtenissen van die apocalyps is, zoals vermeld, een massale strijd: het Armageddon. Dat woord is ontleend aan Openbaring 16 en verwijst naar Megiddo, een plaats niet ver van Nazareth in Israël.

De islamitische variant van deze epische eindstrijd heet ”Al Malhama Kubra”: de grote strijd. Die staat op het punt van uitbreken, geloven veel IS-strijders. „Dit gaat 100 procent een derde wereldoorlog worden! Al Malhama Kubra!” twitterde een jonge Nederlandse moslim die in Syrië vecht, enkele weken geleden. Zijn account is inmiddels opgeschort, maar dat geldt niet voor zijn gedachtegoed.

De Nederlandse moslims die in Syrië vechten, hebben zelfs een compleet boek geschreven waarin ze de hoop uitspreken onderdeel te zijn van die heroïsche eindstrijd. Daarbij plaatsen ze zichzelf in het hart van de geschiedenis. „De oorlog in Syrië is niet zomaar een oorlog, het is een legendarisch historische oorlog, die wellicht zelfs de derde wereldoorlog zal doen ontvlammen”, schrijven deze Nederlandse „moedjahedien.”

Groot-Syrië

Wie dacht dat er alleen gevochten zal worden om Syrië, komt bedrogen uit. „De uitkomst van deze oorlog zal de toekomst van heel de Arabisch-islamitische wereld veranderen”, schrijven ze.

Centraal staat daarbij de naam Shaam. Die wordt vaak vertaald met Syrië, maar omvat traditioneel een veel bredere regio (zie kaartje.) Niet onbelangrijk: ook Israël hoort daarbij. „De veranderingen in Syrië zullen van grote invloed zijn in de gehele regio, inclusief Israël”, geloven de Syriëgangers.

Het dorp Dabiq heeft dus niet het laatste woord. Dat bevestigt ook de radicale geestelijke Anwar al-Awlaki, die door een Saudisch tv-station „de Bin Laden van internet” werd genoemd. Awlaki werd in 2011 in Jemen door een Amerikaanse drone gedood, maar zijn buitengewoon populaire preken zijn nog volop op internet te vinden. Een van die preken gaat over „Al Malhama Kubra”, de grote eindslag. Daarin wijst hij op de enorme betekenis van Israël in het laatste der dagen.

Dat verzint Awlaki niet zelf: ook die ‘profetie’ gaat terug op een overleving van Mohammed. „Er zal een partij aanwezig blijven in mijn ummah (gemeenschap, JH) die zich aan de kant van de waarheid bevindt. Zij zullen over hun vijanden zegevieren”, zou Mohammed gezegd hebben. Daarop werd aan hem gevraagd waar die waarheidslievenden dan zijn. Hij zei: „In Jeruzalem en de omringende gebieden van Jeruzalem.”

Jeruzalem als hoofdstad van de regio Shaam: het tekent hoe belangrijk Israël als land van de apocalyps is in islamitische verhandelingen. En niet alleen in islamitische verhandelingen: ook Openbaring geeft aanleiding om te denken dat hier een veldslag geleverd zal worden. Zo bezien wijzen het Armageddon en de Malhama Kubra wellicht op een en dezelfde gebeurtenis (zie kader ”Geen islamitische apocalyps zonder Bijbel”).

Tegen westerlingen

Tegen wie gaat die strijd? Niet per definitie tegen de Joden, al speelt het land Israël een centrale plaats. Mohammed was er duidelijk over: het is een strijd van moslims tegen de „Romeinen.” Dat wordt een probleem: die zijn er toch niet meer?

De eerdergenoemde, bij leven zeer populaire imam Anwar al-Awlaki maakt op YouTube in één klap een einde aan alle verwarring. De naam Romeinen verwijst volgens hem naar een etnische groep. „In die tijd waren dat de Europeanen. Nu ziet die naam op Europa en zijn koloniën: Noord-Amerika en Australië.” Westerlingen dus.

Die zullen overigens niet makkelijk te verslaan zijn. Daar wees Mohammed al op, met een nauwelijks verholen toespeling op het Bijbelboek Daniël: „Jullie zullen het Perzische Rijk met één of twee dreunen veroveren. Maar in het geval van de Romeinen geldt: zij hebben vele hoorns. Elke keer wanneer een hoorn is gebroken, groeit er een andere.”

Maar toch: het Oost-Romeinse Rijk is al lange tijd geleden gevallen, toen Constantinopel –het huidige Istanbul– in 1453 in handen kwam van de Turkse moslimlegers. Met het „Oosterse Schisma”, zoals imam Awlaki dat noemt, is afgerekend. „Dus we zijn al op de helft. Nu alleen nog het Westerse Schisma.”

Gog en Magog

Wat gaat er volgens moslims na deze langgerekte eindstrijd tussen christenen en moslims gebeuren? De „laatste dingen” zullen geschieden: de ”mahdi” –een soort islamitische messias met een tulband die wel wat weg heeft van de kalief van IS– verschijnt. De antichrist –”dajjal” geheten– duikt op, blind aan één oog. Jezus –Isa in de Koran– keert terug naar de aarde, gekleed in gele gewaden. Gog en Magog, twee verwoestende krachten die in de islamitische theologie de namen Yajuj en Majuj dragen, schuimen de aarde af. De zon komt in het Westen op. De vlag van de jihad zal over de hele wereld wapperen. En dan zal het islamitische einde zijn.

Wie met hart en ziel geloof hecht aan deze dingen, weet dus wat hem te doen staat: zonder enig uitstel naar Groot-Syrië vertrekken, om deel te nemen aan deze schokkende gebeurtenissen. Een duwtje in de rug is deze hadith van Mohammed: „Er zal een tijd aanbreken waarin er geen enkele gelovige zal overblijven die niet naar As-Shaam zal vertrekken.”

Als je er eenmaal bent, geldt maar één ding: standvastig zijn, zodat je niet bij het derde deel van het moslimleger hoort dat zal vluchten en nooit vergeven zal worden door Allah. Verder maakt het niet uit. „Een derde zal gedood worden, en zij zullen de beste martelaren zijn bij Allah. Een derde zal overwinnen, en geen enkele beproeving zal hen doen wankelen.”

De vermeende paradijspoorten staan in het land van Shaam al op een kier. Overwinning of dood: beide waren nooit eerder zo aanlokkelijk. Allahs beloning lonkt.

Niet elke moslim deelt de eindtijdvisie van IS

Niet iedere moslim hecht geloof aan de bloederige eindtijdvisioenen die in de gelederen van de Islamitische Staat (IS) hun duizenden verslaan. Vorige maand schreef een grote groep soennitische geleerden, onder wie de grootmoefti van Egypte, een open brief aan IS waarin ze afstand nemen van de moordpartijen die uit naam van Allah worden begaan.

Ze doen dat met een beroep op een andere overlevering over de eindtijd. Zo is er een hadith dat Ali, de neef van Mohammed en vierde kalief, heeft gewaarschuwd voor „de zwarte vlaggen”, waarachter een bedrieglijk volk schuilgaat. „Hun harten zullen als stukken ijzer zijn. Ze zullen de staat hebben. Ze zullen oproepen tot de waarheid, maar ze zullen geen mensen van de waarheid zijn.”

Dit gaat precies op voor de kalief en zijn mannen van de Islamitische Staat, zeggen deze geleerden. Met andere woorden: IS strijdt niet voor Allah, maar voor de tegenstander. Voor zover bekend heeft IS niet op de brief gereageerd.

Een van de belangrijkste afwijkende eschatologische visies in de islam is verder die van de sjiieten. Kern daarvan is dat de twaalfde imam –de twaalfde rechtmatige opvolger van Mohammed– in de middeleeuwen is verdwenen. Hij zal terugkeren als de ”mahdi”, de islamitische messias.

Deze visie is met name in Iran springlevend. De vorige Iraanse president Ahmadinejad geloofde er heilig in dat het einde der tijden nabij was en deed zijn best de komst van de verborgen imam te bespoedigen.

Net als in het gedachtegoed van IS zal er aan de komst van de twaalfde imam een grote oorlog voorafgaan. Met het ontwikkelen van een atoomwapen door Iran komt een dergelijk apocalyptisch scenario met rasse schreden dichterbij.

Geen islamitische apocalyps zonder Bijbel

Wie iets weet van wat de Bijbel zegt over het einde der tijden, ziet vrijwel onmiddellijk dat allerlei elementen hiervan terugkeren in de islamitische eschatologie. Zo zijn er allerlei parallellen tussen het Bijbelboek Daniël en islamitische gedachten over de eindtijd. Een voorbeeld daarvan is de aanwezigheid van een rijk met allerlei „hoornen” (zie hoofdartikel). Maar ook elementen uit Ezechiël (Gog en Magog) en Openbaring (antichrist, Armageddon) komen terug in de islamitische leer der laatste dingen.

Zelfs een op het eerste gezicht typisch islamitisch concept als dat van de ”mahdi” –de isla­mitische messias die aan het eind der tijden neerdaalt– lijkt regelrecht aan de Bijbel te zijn ontleend. Westerse wetenschappers die met een kritische blik naar de Koran en de hadith kijken, stellen dat het woord ”mahdi” via het Aramees is afgeleid van messias.

Dat is voor moslims verwarrend, want ook Jezus wordt aangeduid als Messias en ook Zijn wederkomst wordt in de islamitische theologie verwacht. Om die reden is er onder moslims geen overeenstemming over de identiteit van de mahdi: sommigen geloven dat dit dezelfde zal zijn als Jezus (Isa).

Moeten christenen geloof hechten aan deze islamitische apocalyps? Velen antwoorden daarop bevestigend, juist omdat zo veel elementen aan de Bijbel zijn ontleend. Sommige christelijke auteurs weten het islamitisch denken zelfs precies in te passen in een Bijbels kader. De mahdi en de „islamitische Jezus” worden in dat geval de antichrist en de valse profeet uit Openbaring, stelt bijvoorbeeld de Amerikaanse succesauteur Joel Richardson in zijn boek ”The Islamic Antichrist”. Deze figuren zullen het Ottomaanse Rijk herstellen en Israël bezetten, maar de echte Christus zal hen uiteindelijk bij Zijn komst verslaan.