BELFAST - Alex Maskey schrijft veel van het vredesproces in Noord-Ierland op zijn eigen conto. Als lid van de stadsraad van Belfast vanaf 1983 voor de Iers-nationalistische partij Sinn Fein heeft hij veel weerstand van protestants-unionistische kant gebroken, zegt hij.
De gedrongen politicus vormt een groot contrast met het personeel in zijn kantoor. Alles ademt de sfeer van de ruige arbeidersklasse, die niets geeft om presentatie en organisatie. Maskey is hieraan ontgroeid en draagt de laatste jaren een kostuum en zelfs zijn stoppelbaard ziet er verzorgd uit.
De voormalige bokskampioen heeft er niet altijd zo uitgezien. Algemeen wordt aangenomen dat hij deel was van het verboden Ierse Republikeinse Leger (IRA) en twee keer werd hij geïnterneerd op grond van verdenking van het plegen van politiek geweld. In de jaren tachtig was Maskey zelf ook twee keer het voorwerp van een moordaanslag van protestantse kant.
Inmiddels is Maskey echter een ’gentleman’. Vorig jaar zomer werd hij voor een jaar gekozen als burgemeester van de Noord-Ierse hoofdstad Belfast. „Al jarenlang zei de radicaal-protestantse Democratic Unionist Party (DUP) van ds. Ian Paisley dat ze me eruit zouden werken. Men heeft dat ook geprobeerd. Ik kon zelfs geen pas voor een parkeerplaats krijgen. Maar uiteindelijk heb ik ze zo ver gekregen dat ze met me samenwerken”, zegt Maskey, die woensdag gekozen hoopt te worden als lid van het Noord-Ierse deelparlement.
Maskey beschouwt het Goede-Vrijdagakkoord uit 1998 als inzet van de verkiezingen. Sinn Fein wil ook het gesprek voortzetten met de grootste partij aan de protestantse kant, de Ulster Unionist Party (UUP) van David Trimble. „De diepe dialoog met de UUP is een van de grootste winstpunten van de afgelopen jaren.”
Maskey erkent dat er uit het kamp van de UUP en de DUP nog weinig vertrouwen bestaat in de radicaal nationalistische partijen, bijvoorbeeld omdat volledige ontwapening van de IRA nog niet heeft plaatsgevonden. „Als er volledig vertrouwen was, hadden we geen vredesakkoord nodig. Zij vertrouwen ons niet, wij hen niet. En in een verkiezingscampagne wordt dat van beide kanten ook nog overdreven.”
„Maar vertrouwen moet je ook bouwen. Het Goede-Vrijdagakkoord biedt daarvoor een structuur. Als we de wegen gaan die in dat akkoord zijn aangegeven, kunnen we dit lange conflict overwinnen. Er is al zoveel bereikt, dat ik niet geloof dat we terugvallen in het totale geweld van het verleden.”
Een van de punten waaraan protestanten zich storen, is de onduidelijkheid over de verbinding tussen Sinn Fein en de IRA. Voor de wapenstilstanden halverwege de jaren negentig gold Sinn Fein steeds als de politieke arm van dat ondergrondse leger. Sindsdien is het onduidelijk. In Noord-Ierland geldt het als een feit dat partijleider Gerry Adams, oud-minister van Onderwijs Martin McGuinness en Alex Maskey belangrijke posten in de IRA hadden.
Maskey houdt het echter bij het formele antwoord van Sinn Fein. „Wij zijn onafhankelijke organisaties. Uiteraard hebben wij wel invloed op andere republikeinse organisaties en dus ook op de IRA, maar niet officieel. Wij kunnen hoogstens als politieke partij bijdragen aan omstandigheden die gunstig zijn voor ontwapening. Maar op diezelfde wijze hebben protestanten als David Trimble invloed op de IRA.”
Maskey zit al vanaf 1983 in de stadsraad van Belfast. Toen hij kwam was de gemeenteraad „synoniem aan protestantse discriminatie”, zegt de oud-burgemeester van Belfast. „De meeste unionisten wilden niet met mij werken. Vandaag zie je overal in het land dat zelfs radicale DUP-mensen in gemeenteraden met Sinn Fein in commissies zitten. Dat proces begon in Belfast. De DUP zei in de afgelopen jaren dat hun ministers in de Noord-Ierse deelregering niet zouden samenwerken met onze ministers. En hoewel ze inderdaad de vergaderingen van ministers niet bijwoonden, deden hun medewerkers dat wel. Als de regering langer had bestaan, zou ook die boycot zijn verdwenen. Ze moeten immers een keer in de echte wereld komen.”
Maskey heeft wel hoop dat de radicale protestanten van Paisley in de toekomst zullen bijdraaien. „Hun tweede man is Peter Robinson. Met hem ben ik in 1999 drie weken in Zuid-Afrika geweest om te zien hoe daar vanouds vijandige partijen samenwerken. Toen we met een minister spraken die een onderminister had van een andere kleur, vroeg Robinson hem het hemd van het lijf over hoe de dingen praktisch waren geregeld. Hij wilde een soort kookboek hoe je moet samenwerken met partijen die tegengestelde belangen hadden. Ik heb toen aan mijn partij gerapporteerd: „Robinson kan niet wachten om in de regering te gaan.” Dus hoewel er in Paisleys partij veel fundamentalisten zitten, is er zeker ook een pragmatische onderstroom.”
Alex Maskey bestrijdt dat de Noord-Ierse deelregering vorig jaar oktober werd opgeschort omdat regeringsmedewerkers van Sinn Fein geheime documenten hadden doorgesluisd aan de IRA. „Ik geef toe dat door alle partijen fouten zijn gemaakt. Maar de opschorting was een eenzijdige actie van de Britse regering om het gezicht van David Trimble te redden. Onze leider Gerry Adams heeft de actie ”Save Dave” genoemd. De mogelijkheid van opschorting stond niet in het Goede-Vrijdagakkoord. Het is toch ook dwaas om tijdens het spel de bal uit het veld te halen? Daarom moet er in een herziening van het akkoord worden gepleit voor een blokkade tegen opschorting.”
De tekst van het akkoord zelf geeft al ruimte voor een herziening. Maar onderhandelingen voor een totaal nieuwe overeenkomst, zoals de DUP wil, ziet Maskey niet zitten. „Wij zullen niet opgeven wat dit akkoord ons heeft opgeleverd, hoewel er ook voor ons pijnpunten in zitten. Laat de DUP voorzichtig zijn, want als je het huidige akkoord loslaat, glijd je gemakkelijk terug.”
Als het Goede-Vrijdagakkoord na de verkiezingen van woensdag stabiliteit in de samenleving brengt, leidt dit vanzelf naar een gesprek over een verenigd Ierland, meent Maskey. Juist dit was decennia lang het hete hangijzer tussen protestanten en katholieken. „Er is tussen Ierland en Noord-Ierland een natuurlijke samenwerking, bijvoorbeeld op economisch gebied. Als dat zijn loop krijgt, volgt vanzelf de vraag waarom nog gescheiden door te gaan. Wij hebben zelf het jaar 2016 in ons hoofd.”
Protestanten in Noord-Ierland verzetten zich vanouds tegen een hereniging met Ierland omdat dit zogenaamde ”Home Rule” hetzelfde zou zijn als ”Rome Rule”, door het Vaticaan. Maskey: „Vroeger was Ierland inderdaad een land dat door de Katholieke Kerk werd gedomineerd. Net zoals de protestantse kerk sterk was in Noord-Ierland. Toen ik een kind was, mocht je eigenlijk nauwelijks op zondag op straat spelen, want dat was tegen de presbyteriaanse zede. Maar aan beide kanten van de grens is die dominantie van de kerk afgenomen. Ook is Ierland niet meer het achtergebleven armoedige land dat het vroeger was. In een herenigd Ierland moet vanzelfsprekend volledige vrijheid voor beide kerken bestaan.”