Er komt geen einde aan. Een onophoudelijke stroom van werknemers van de Autofabriek van Minsk (MAZ) gaat op weg naar huis. De arbeiders lopen langs twee vrachtwagens die op een verhoging voor de poorten van de fabriek staan opgesteld. Boven op het dak van de fabriek in de Wit-Russische hoofdstad staan twee afbeeldingen met het hoofd van Lenin, de vroegere Sovjetleider.

Het gezicht van Lenin herinnert aan de tijden dat Wit-Rusland mede samen met het Slavische broederland Rusland tot 1991 de Sovjet-Unie vormde. De gedrongen 59-jarige Nikolaj wandelt door de Fabriekswijk richting het metrostation Autofabriek. Hij is elektromonteur bij MAZ en verwoordt zijn gevoelens voor het buurland. „Rusland is onze geliefde grote broer. De Europese Unie is het verre neefje. Met Rusland hebben we een gezamenlijke geschiedenis. Samen moeten we een eenheid vormen. Dat is goed voor onze fabriek.”

Vanuit Wit-Russisch oogpunt gezien moet president Alexander Loekasjenko, die kandidaat is bij de presidentsverkiezingen van zondag, de relatie met Rusland vormgeven. Wit-Rusland leunt op Rusland. MAZ moet het vooral hebben van de Russische markt. Van de landbouwproducten gaat 65 procent naar Rusland. Wit-Rusland profiteert van forse subsidies op Russische gas- en olieleveranties. „Na de val van de Sovjet-Unie verloor Wit-Rusland het contact met andere landen”, legt politiek analist Andrej Ljachovitsj in Minsk de verbondenheid uit. „Alleen de toegang tot Rusland bleef bestaan.”

Maar de liefde is bekoeld. Dat ligt vooral aan de persoonlijke relatie tussen Loekasjenko en de Russische premier Vladimir Poetin, meent historicus Oleg Boechovets van de Economische Staatsuniversiteit in Minsk. „Dat gaat terug op eind vorige eeuw. Er waren vergevorderde plannen om van Rusland en Wit-Rusland een eenheid te maken, met Boris Jeltsin als president en Loekasjenko als vicepresident. Omdat Jeltsin problemen had met zijn gezondheid, dacht Loekasjenko dat hij de volgende president kon worden. Dat zag de Russische elite niet zitten. De plannen liepen stuk en Jeltsin schoof Poetin naar voren als premier. Poetin had ambities, werd uiteindelijk president en Loekasjenko voelde zich bedrogen. Hij wilde eerste dirigent spelen.”

Toch zijn de twee rivalen gedwongen met elkaar samen te werken. Al gaat dat moeizaam. Dit jaar richtte Wit-Rusland samen met buurland Rusland en Kazachstan een douane-unie op om de handel tussen de drie landen te bevorderen. Binnen dit gezelschap weigert Minsk zich zomaar neer te leggen bij de Russische voorwaarden. Dat tot leidt tot irritatie bij Moskou. Met als gevolg dat er in juni, niet voor het eerst, een gasconflict tussen de buurlanden uitbrak. Vorige week echter sloot Loekasjenko een akkoord met Medvedev om de accijns op olieleveringen aan Wit-Rusland af te schaffen.

Door de verstoorde verhouding met Moskou beseft Loekasjenko dat hij verder moet kijken. Hij probeert de banden met de Europese Unie aan te halen. Ook omdat Loekasjenko niet in de handen wil vallen van Moskou, meent Boechovets. In de ogen van de EU heeft Wit-Rusland een autoritair regime, waar de media in handen zijn van de overheid, verkiezingen niet eerlijk verlopen en tegenstanders van Loekasjenko monddood worden gemaakt. Om de EU tegemoet te komen verloopt het proces naar de presidentsverkiezingen democratischer dan ooit. Op de staatstelevisie vond een debat plaats tussen de presidentskandidaten, zonder Loekasjenko, en kregen de kandidaten een halfuur zendtijd. „Loekasjenko is sluw”, vindt Boechovets. „Hij kijkt voortdurend naar de mogelijkheden die hij heeft. Als een turner balanceert hij tussen Rusland en de EU in.”

Onafhankelijkheid telt zwaar bij de Wit-Russische kiezers. De bevolking voelt weinig voor een lidmaatschap met de EU, denkt Boechovets. „De Wit-Russen zien wat er momenteel misgaat in de EU met landen als Portugal, Ierland en Griekenland. Ze hebben meer interesse in een economisch partnerschap met de EU. Ze willen hun politieke soevereiniteit behouden.” Ook ten opzichte van Moskou. Daar is politiek analist Andrej Ljachovitsj van overtuigd. „Onze kinderen hoeven niet het Russische leger in.” Om de economische klappen in de toekomst op te vangen, is het beter als MAZ zich meer richt op de EU, vinden de Wit-Russen. Het liefst tussen Rusland en de EU in. Dan profiteren ze van beide.

Dit is het tweede deel in een drieluik over de verkiezingen in Wit-Rusland.