Nu al weten toeristen Kazimierz te vinden. Voor een heuse Schindler-tocht kun je bij boekwinkel annex toeristenbureau Jarden terecht en de elektrische wagentjes die door de buurt toeren doen het ook goed. Begrijpelijk, want Kazimierz is een mooie wijk: beetje groezelig, met antiekzaakjes en galeries, de vervallen Hoge Synagoge en een koffiehuis dat om halfelf ’s ochtends per gratie koffie schenkt.Maar het mooie zit hem vooral in de joodse historie: Kazimierz was zo’n 500 jaar lang de joodse wijk van Krakau, waar voor 1940 ongeveer 70.000 joden woonden. Daaraan kwam tijdens de oorlog een einde.

De voorbije tien jaar is er wat veranderd. Veel van de joodse geur en kleur is weer terug. Natuurlijk zijn de begraafplaatsen er, is er nog een mikvah (badhuis) en synagogendeuren gingen weer open - meestal voor de toerist. Niet voor niets prijkt de wijk sinds 1978 op de Werelderfgoedlijst van Unesco. Bij het toeristenbureautje aan de ul. Jozéfa is inmiddels een joods Krakau-gidsje te krijgen.

En wat je er nu ook vindt, is een artistieke joodse cultuur. Afgebladderde gevels en houten luiken verbergen kosjere restaurantjes en koffiehuizen waar antieke portretfoto’s aan de wand en gehaakte kleedjes op tafel een vooroorlogse sfeer oproepen. Heeft de tijd hier stilgestaan?

Pannen en munitie
Kazimierz is dus in beweging en dat heeft zeker ook met Oskar Schindler te maken. De Duitse industrieel zette zich in de oorlog met gevaar voor lijf en goed voor de joden in. Het lukte hem meer dan 1000 joden te redden door hen naar Tsjechië over te brengen. Schindler hield hen uit handen van de nazi’s door hen als onmisbare werknemers te registreren. Ze maakten pannen en later munitie voor het leger. De ondernemer gaf zijn vermogen uit voor het levensonderhoud van zijn arbeiders.

Al in 1941, op 21 maart, dwingt de SS Krakaus hele joodse gemeenschap de wijk Kazimierz te verlaten en 329 panden rond het Bohaterów Hettaplein in de wijk Podgórze, aan de overkant van de Wisla, te betrekken - een klein halfuur wandelen.

Hier is de apotheek Onder de Adelaar te vinden. De Poolse eigenaar Tadeusz Pankiewicz was een held, die in Podgórze wilde blijven om voor de duizenden opgesloten joden te doen wat hij kon. De apotheek is nu een museum, waar het gettoleven wordt verbeeld. Op het plein voor de apotheek werden de joden uit het getto verzameld om naar concentratiekampen te worden getransporteerd.

Een klein stukje gettomuur, gebouwd door de nazi’s en ironisch genoeg lijkend op joodse grafstenen, staat nog langs de ul. Lwowska. Aan het eind van de straat een plaquette voor het kleine meisje dat Oskar Schindler tot moedige daden aanzette.

Schindler woonde aanvankelijk in een appartement in de binnenstad (ul. Straszewskiego 7). Zijn emailleerfabriek en latere onderkomen bevinden zich in Podgórze: Lipowa 4. Een fooi voor de bewaking doet wonderen. Het gebouw moet een museum voor moderne kunst worden en een permanente Schindler-tentoonstelling gaan bieden.

De villa van de vreselijke kampcommandant Amon Goeth staat aan de ul. Heltman 22, het enige gebouw dat van het concentratiekamp Plaszów over is. Hoe zouden de huidige bewoners het er hebben? Het groene recreatieterrein op de heuvel achter de villa vormde het kamp; de nazi’s verwoestten alle gebouwen aan het eind van de oorlog. Op het terrein zijn diverse monumenten te vinden.

Begin jaren negentig maakte de Amerikaanse regisseur Steven Spielberg opnames voor zijn verfilming van Thomas Keneally’s boek ”Schindler’s List”, over Schindlers optreden in de oorlog. Wie de film heeft gezien, herkent sommige straten en gebouwen tijdens zijn wandeling door Kazimierz. Natuurlijk maakte Spielberg ook gebruik van de emailleerfabriek die even buiten de wijk staat.

Anno 2005 staat de Fabryka Schindlera er verlaten bij. Een verveloos gebouw met op de gevel een herdenkingsplaat met de inscriptie: ”Wie een leven redt, redt de hele wereld”. Het citaat uit de talmoed speelt als een rode draad door ”Schindler’s List”.

Hoewel honderden belangstellenden jaarlijks naar aanleiding van Spielbergs film Krakau bezoeken en veel toeristen ook de weg naar Kazimierz weten te vinden, stuurt een gids als die van de ANWB (Goud) zijn gebruikers die kant (nog?) niet op. Op dit moment heeft de wijk nog iets authentiek volks; hij is nog niet ’af’, ook al moet je al gauw 10 zloty betalen voordat je een synagoge binnen mag. Nu het Poolse ministerie van Cultuur de buurt waar Schindlers emailleerfabriek zich bevindt -het desolate industrieel kwartier Zablocie- gaat aanpakken, valt te vermoeden dat de veranderingen Kazimierz niet voorbij zullen gaan. Goede kans dat de buurt binnen een paar jaar een openluchtmuseum is, waar je niet meer voor een kopje koffie van 3 zloty (75 eurocent) terechtkunt.

Toch zal Kazimierz nooit weer echt Kazimierz worden. Van de 70.000 joden die er vóór 1940 woonden, moeten er nu zo’n 100 overgebleven zijn. Pools antisemitisme deed na de oorlog ook zijn duit in het zakje. Alle joodse geur en kleur van vandaag ten spijt, anno 2005 wordt maar een van de acht synagogen in de wijk gebruikt - de andere zijn als museum ingericht of staan leeg.

Meer informatie over Krakau: Pools Informatiebureau voor Toerisme, 020-6253570 en poleninfo.tripod.com.