„Pak ze! Zoek! Ja, keurig! Zoek!” maant ongediertebestrijder Bert Akkerman zijn hond. De wit-bruine heidewachtel heeft de aansporing niet nodig. Woest graaft het dier in de aarde, onder een stapel houtblokken op het erf van een woonhuis in het buitengebied van Opheusden. Rusteloos duwt Blink z’n snuit tussen het hout. „Hij ruikt een rat. Misschien zit er eentje in een hol onder de grond.”

Eerder deze waterkoude morgen heeft Akkerman op het erf een rat uit een val gevist. Hij pakt het dode beestje bij de staart. „De rat voelt nog niet stijf aan. Het beestje is denk ik kortgeleden, afgelopen nacht, de val in gelopen. ”

Akkerman is gespitst op rattensporen. „Kijk”, wijst hij op een strookje geplet gras. „Hier loopt vaak een rat.”

De Opheusdenaar herkent de gedragingen van ratten en muizen. „Het zijn prooidieren. Ze lopen vaak langs plinten en hebben door dat ze vanaf de plintkant geen gevaar te duchten hebben.” Aan een minimaal spleetje heeft een muis genoeg. „Als je ergens een pen onderdoor kunt schuiven, wurmt een muis zich daar ook naar binnen.”

Op het erf scharrelen kippen in hokken rond. De bouwsels zijn geliefd bij ratten. Ze graven holletjes onder het gaas door en doen zich tegoed aan kippenvoer én etensresten die bewoners de kippen voeren. „Ik raad mensen aan hun voedselresten niet ’s avonds, maar ’s ochtends in het kippenhok te gooien. Zodat de kippen de restanten vóór de nacht opeten. Anders kunnen er ratten op afkomen.”

Verschillende rattenvallen op het erf zijn al geklapt en staan dus niet meer op scherp. Meestal zit er geen rat in. „Dat komt bijvoorbeeld doordat de rat net op tijd zijn kop terugtrok. Een andere mogelijkheid is dat iemand per ongeluk tegen de val is aangelopen, waardoor die klapt.”

Pindakaas

Akkerman smeert als lokaas onder meer brokjes pindakaas in de rattenvallen. „Een lepeltje pindakaas doet wonderen.” Ook gebruikt hij lokdopjes met geuren van bijvoorbeeld vlees of vanille. Soms stopt hij lokaas in een val, maar zet hij die niet meteen op scherp. „Ik speel een spelletje met de rat. Zo laat ik het beest wennen aan de omgeving van de val, in de hoop dat de rat er toch een keer in vast komt te zitten.”

In een van de vallen vindt de ongediertebestrijder haren en bloedresten. „Hier is al een keer een rat mee gevangen.” Maar nu zit er geen prooi in de val. „Je kunt niet altijd zes gooien.”

Pas kwamen er bij een andere klant onder een kippenhok vijf ratten vandaan. „Blink wist er vier van de vijf te pakken. Hij bijt ze, schudt ze een keer heen en weer en dan is zo’n rat dood. Onlangs kreeg-ie ruzie met een rat. Hij bloedde als een rund, maar de rat moest het met de dood bekopen.”

Ratten gedijen op moeilijk bereikbare plekjes, zoals onder een volgestapelde pallet. „Daar kan geen kat of hond komen.” Ook vlonders zijn geliefd. „Mensen drinken een biertje en eten wat nootjes. Daar vallen er vaak wat van. Dat is een lekker kostje voor de ratten.”

Deurpost

Ook bij bedrijven jaagt Akkerman op ratten en muizen. Hij speurt naar de minuscule uitwerpselen en het buiksmeer van de dieren en plaatst daar vallen. Enkele weken geleden verloste de Opheusdenaar een dijkrestaurant van zo’n zeven ratten. „Die slopen via een buis een schuurtje binnen. Daar knaagden ze een gat in een houten deurpost. Zo drongen ze de kelder in. Vandaaruit konden ze overal komen. Je wordt er als gast natuurlijk niet vrolijk van als er een rat onder je stoel zit.”

In zulke gevallen seint Akkerman bouwvakkers in die gaten dichtmaken, bijvoorbeeld met beton. „Niet met pur of hout, want daar knagen ratten doorheen.”

Het uitroeien van een rattenplaag is niet in een handomdraai geregeld. „Het liefst hebben mensen dat je binnenkomt en even later weer met een rat in een kooitje vertrekt. Maar zo werkt het niet. Het kan diverse dagen duren voordat je alle ratten hebt gevangen.”

Een bedrijf kan de hygiëne „perfect op orde” hebben, maar dat garandeert niet altijd een rattenvrij bestaan. „Bij bijvoorbeeld een bakkerij kunnen via een transport van een pallet met zakken meel een paar muisjes binnenkomen. Als je die niet meteen vangt, kun je te maken krijgen met een muizenexplosie.”

In de nachtelijke uren gebruikt Akkerman een luchtdrukgeweer om ratten en muizen te schieten. Met een warmtebeeldcamera op het geweer krijgt hij zijn doelwitten in het vizier. Bij die expedities wordt hij vergezeld door een van zijn zoons. Voor de veiligheid. „Mijn zoon let erop dat ik in het donker op een boerderij bijvoorbeeld niet in een gierput val.”

Oefening baart kunst. „Bij een cursus kreeg ik een filmpje te zien van iemand die een rat voor de neus van een koe wegschoot. Dan moet je zeker van je zaak zijn. Dat was een topschutter.”

Ratten en muizen zijn niet alleen onhygiënisch, maar kunnen ook ronduit gevaarlijk zijn. Bijvoorbeeld omdat ratten elektriciteitskabels kapot knagen. Daardoor kan brand ontstaan. Contact met de beesten kan leiden tot de zeldzame ziekte van Weil. „Die kan levensbedreigend zijn, zeker als een arts niet weet dat iemand die kwaal heeft.” Ratten kunnen een fikse schadepost opleveren. „Als ze een zak diervoer openknagen en een klein beetje opeten, kun je de hele zak weggooien.”

Kruiwagen

In zijn bestelauto rijdt Akkerman via een slingerende weg tussen tuinderijen naar zijn volgende klant. Een manege. Ongeveer eens in de zes weken inspecteert hij daar de boel. Muizen en ratten vindt hij nu niet in en rond het paardenverblijf. „Ze maken hier gelukkig serieus werk van hygiëne.”

Hij wijst op een kruiwagen vol paardenvoer. Ratten en muizen zijn verzot op dat spul. De kruiwagen is nagenoeg helemaal afgedekt met een metalen deksel. „Ze schermen hier het voer goed af, het wordt onder meer in afgesloten emmers in kasten opgeborgen. Zo hoort het. Als ratten niet bij eten kunnen komen, is het voor die beesten niet meer interessant.”

Akkerman loopt langs een hok met geurend kuilgras. „Dit is een risicohok.” Bij de opslagplek met springbalken ligt een flinke hoop bladeren. „Die kunnen ze beter opruimen. Want dat blad is ideaal nestmateriaal voor een rat.”