Mensen die een video of foto van een slachtoffer of incident zonder toestemming als eerste delen, zouden een gevangenisstraf van maximaal een jaar of een boete van maximaal 9000 euro kunnen krijgen. Dat staat in het wetsvoorstel dat het CDA en GL-PvdA dinsdag indienden.

„Met deze maatregel zeg je: dit vinden we niet oké”, zegt Roy Heerkens over het wetsvoorstel, woordvoerder bij Slachtofferhulp Nederland. De organisatie is blij dat er stappen worden ondernomen om het filmen en online delen van incidenten aan banden te leggen.

Volgens Heerkens kunnen slachtoffers, maar ook nabestaanden, zo veel last hebben van gemaakte beelden die online worden gezet dat er soms extra geestelijke schade ontstaat. „Als iemand filmt en dat deelt, zou je kunnen zeggen dat diegene een traumatische ervaring boven op die van de mishandeling of het ongeluk gooit. We weten dat dat herstel in de weg staat.”

Hulpeloos

Eigenlijk zijn slachtoffers die worden gefilmd drie keer slachtoffer, zegt de woordvoerder. „Eerst van een verkeersongeluk of een mishandeling. Vervolgens omdat in een zeer kwetsbare, hulpeloze toestand hun privacy wordt geschonden. De derde keer is wanneer alle mensen die de beelden online zien, hun meningen en speculaties erop loslaten.”

Het filmen van betrokkenen bij een ongeval of mishandeling kan volgens Heerkens verregaande gevolgen hebben, omdat beelden soms heel snel rondgaan. „Iemand had eens in een WhatsAppgroep foto’s gestuurd van een auto die tegen een boom was gereden. Iemand uit die groep zag de foto’s en herkende de auto van haar broer. Voordat de politie de nabestaanden had kunnen informeren was diegene al met de beelden geconfronteerd.”

Volgens Heerkens is het zien van beelden waarin hun geliefde of zijzelf voorkomen impactvol, mede vanwege onzekerheid wanneer ze die te zien krijgen. „Beelden worden massaal gedeeld en kunnen dus opnieuw opduiken. Dat zorgt voor een gevoel van machteloosheid bij nabestaanden en slachtoffers.”

Afschrikwekkend

Het is niet de eerste keer dat het filmen van ongelukken en slachtoffers in opspraak komt. Het CDA en GL-PvdA werken sinds 2018 aan wetgeving om het strafbaar te stellen. Dinsdag kwamen ze met een verscherpt voorstel, nadat de Raad van State kritisch was over de uitvoerbaarheid.

De partijen willen dat degene die een filmpje ongevraagd als eerste online deelt, wordt vervolgd. Volgens Slachtofferhulp Nederland is dat ondanks de bezwaren technisch mogelijk. „Start bij de bron”, zegt Heerkens. „Je moet toch ergens beginnen.”

Zijn er geen andere maatregelen te bedenken dan celstraf en hoge boetes voor het filmen en online zetten van slachtoffervideo’s? „We voeren al heel lang campagnes om het gedrag te veranderen”, zegt de woordvoerder. „Maar die hebben niet tot het gewenste effect geleid. Ik denk dat de wet ook vooral afschrikwekkend werkt.”

Tot op heden mag iedereen gewoon filmen op de openbare weg. Daarom kunnen er geen stappen ondernomen worden als iemand een ongeluk of reanimatie filmt. Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, kunnen mensen aangifte doen en is er vervolging mogelijk. „Helemaal voorkomen dat mensen slachtoffers en incidenten filmen en ongevraagd delen gaat niet lukken”, zegt Heerkens. „Maar mensen weten wel: als ik me hieraan schuldig maak, riskeer ik een straf.”

Brengt het wetsvoorstel de vrijheid van informatiegaring niet in gevaar? Volgens Heerkens moet er een goede afweging worden gemaakt tussen privacyrechten en filmpjes delen met de wereld. „Ik zie niet in waarom dat grondrecht belangrijker is dan de privacy van kwetsbare slachtoffers. Laten we niet vergeten dat zij in hun meest hulpeloze toestand worden gefilmd. En dan wordt dat ook nog eens met de hele wereld gedeeld. Het belang van het slachtoffer moet heel zwaar wegen.”