De stembusgang in Frankrijk was in meerdere opzichten historisch. Voor het eerst in de geschiedenis won Rassemblement national een stemronde in de Franse verkiezingen en heeft het daarmee uitzicht op regeermacht. De opkomst was met bijna 67 procent 19 procentpunt hoger dan in 2022 – en de hoogste sinds 1997. Maar misschien nog wel opmerkelijker is de politieke blunder die president Macron heeft gemaakt door vervroegde verkiezingen uit te schrijven en erop te gokken dat hij de uitersten op beide flanken de pas af kon snijden.

De hoofdredacteur van de Franse krant Le Figaro stak zondag in zijn eerste commentaar op de verkiezingsuitslag zijn verbazing over de manoeuvre van het staatshoofd niet onder stoelen of banken. „Macron had alles, of bijna alles: het Élysée, nog drie jaar te gaan. Een meerderheid, weliswaar relatief. Een kleine, maar wel verrassend stevige electorale basis. Een functionerende partij. Een gedeukt persoonlijk imago, maar wel een onbetwistbare autoriteit.”

Toch besloot Macron na de winst van extreemrechts bij de Europese verkiezingen begin juni een vervroegde stembusgang te organiseren. Met het idee om de centrumrechtse partijen te verenigen, het linkse kamp te verdelen en Rassemblement national te isoleren.

Grote verliezer

Niets bleek zondag minder waar. De coalitie van de president bleef steken op krap 21 procent en is daarmee de grote verliezer van de verkiezingen. De linkse partijen, verenigd in het Nieuwe Volksfront, haalden met 28 procent de tweede plaats. En Rassemblement national gaat er met een derde van de stemmen vandoor.

Een Franse tragedie, aldus Le Figaro. En dat vonden ook duizenden burgers die zondag de straat opgingen nadat de winst van radicaal-rechts bekend werd. In diverse steden werden vernielingen aangericht en kwam het tot botsingen met de politie.

Of de zorgen van de betogers terecht zijn, zal pas aanstaande zondag duidelijk worden als de Fransen opnieuw naar de stembus gaan. Aan die tweede ronde mogen alleen kandidaten uit de 577 kiesdistricten meedoen die in de eerste ronde meer dan 12,5 procent van de stemmen hebben gehaald. Dit systeem is doorgaans in het voordeel van de grote partijen. Want bij een opkomst van rond de 65 procent moeten ze bijna 20 procent van de stemmen binnenhalen om aan de tweede verkiezingsronde mee te kunnen doen.

Deze week zullen partijen gebruiken om met elkaar te onderhandelen om hun succes in de tweede ronde te vergroten. Zo kunnen ze per kiesdistrict bekijken welke kandidaat de meeste kans op winst heeft en die naar voren schuiven. Kiezers hebben daardoor meer gelegenheid om strategisch te stemmen.

Monsterverbond

Wie er dus komende zondag met de winst vandoor gaat, valt nog lastig te voorspellen. Peilingen geven Rassemblement national vooralsnog niet de absolute meerderheid waar de partij op hoopt om haar plannen rond migratie, belastingverlaging en veiligheid door te zetten. Daarvoor moet ze 289 zetels in de wacht slepen. De meeste statistieken geven RN tussen de 240 en 270 zetels.

Als de partij van Le Pen geen absolute meerderheid behaalt, is het maar de vraag welke coalitie er na de verkiezingen tot stand komt. De centrumpartijen zouden met het linkse kamp een monsterverbond kunnen sluiten om Rassemblement national te isoleren. Maar in het Nieuwe Volksfront zitten dermate extreemlinkse partijen, dat zo’n samenwerkingsverband vermoedelijk geen lang leven beschoren is.