De Tweede Kamer debatteerde dinsdag over het rapport ”Blind voor mens en recht”. In dit rapport over het fraudebeleid van de overheid concludeerde de parlementaire enquêtecommissie dat kabinet, parlement, uitvoeringsorganisaties en rechterlijke macht „tekortschoten in het bieden van bescherming aan mensen”.

Ook doen ze negentien voorstellen om dat in de toekomst te voorkomen. De adviezen behelzen onder meer dat het toeslagenstelsel wordt afgeschaft, wetten voortaan door de rechter kunnen worden getoetst aan de Grondwet en overheidshandelen onder de gelijkebehandelingswetgeving wordt gebracht.

De linkse partijen hadden weinig woorden nodig om hun steun aan de enquêtecommissie te betuigen. Als het aan GL/PvdA en SP ligt, neemt de Tweede Kamer alle negentien aanbevelingen uit het rapport over.

„Het toeslagenstelsel afschaffen? Ja, heel graag. Maar wel piano, piano” - Nicolien van Vroonhoven, NSC-Kamerlid

De linkse partijen kregen deels bijval van NSC. „Wij zouden met alle liefde alle aanbevelingen willen omarmen”, zei NSC-Kamerlid Van Vroonhoven. Tegelijkertijd hield de NSC’er een slag om de arm. Ze wees erop dat ze veel belang hecht aan een eensgezinde reactie vanuit de Kamer. „Het zou me een lief ding waard zijn als we van links tot rechts de handen ineen slaan.” Aan ónze intentie zal het in ieder geval niet liggen, verzekerde Van Vroonhoven. „Wij zouden zelfs nog een stapje verder willen gaan.”

PVV, VVD en BBB sloegen echter een andere toon aan. Deze partijen hebben nog veel vragen bij de voorstellen van de commissie. „Een aantal aanbevelingen zie ik zo voor me”, zei VVD-Kamerlid Kamminga. „Maar het is niet: stik erom, dit gaan we doen.”

Complicerende factor is dat PVV, VVD en BBB ieder voor zich bij verschillende voorstellen kanttekeningen plaatsen. Dat maakt het minder aannemelijk dat de Kamer zal besluiten de aanbevelingen van de enquêtecommissie over te nemen. Het is gebruikelijk dat de Kamer zich met een zo groot mogelijke eensgezindheid uitspreekt over het opvolgen van de aanbevelingen van een parlementaire enquêtecommissie.

Afschaffen toeslagenstelsel

Veel aandacht ging uit naar het voorstel van de enquêtecommissie om het toeslagenstelsel af te schaffen. Dit vergt „politiek lef”. Het gaat om een omvangrijke operatie: in 2023 keerde de overheid voor 19 miljard euro aan toeslagen uit aan 5,9 miljoen huishoudens.

Tijdens het debat bleek dat er in de Tweede Kamer breed draagvlak is om het toeslagenstelsel af te schaffen. Niet alleen de linkse partijen, maar ook NSC en BBB willen ervan af. BBB-Kamerlid Keijzer noemde deze aanbeveling „een hele goeie”. Van Vroonhoven: „Het toeslagenstelsel afschaffen? Ja, heel graag. Maar wel piano, piano”, aldus de NSC’er, die niet te gehaast te werk wil gaan, omdat zij beducht is voor de inkomenseffecten van de operatie. Het gaat PVV-Kamerlid Mulder te snel als de Kamer zou uitspreken dat het toeslagenstelsel moet worden afgeschaft. Tegelijkertijd noemde Mulder het „rondpompen” van de toeslagen „gekkenwerk”.

De PVV en SGP refereerden als enige partijen tijdens het debat aan een nieuwe ”Bulgarenfraude”. Daarvan stelde staatssecretaris De Vries (Toeslagen) de Kamer onlangs op de hoogte. De fraude met toeslagen betreft een „mogelijk breder fenomeen”, schreef De Vries, waarbij voornamelijk Bulgaren betrokken zijn.

„Het laat zien dat een gezonde, evenwichtige aanpak om fraude tegen te gaan noodzakelijk is”, zei SGP-Kamerlid Flach. PVV-Kamerlid Mulder benadrukte dat echte fraudeurs hard moeten worden aangepakt.

De parlementaire enquêtecommissie fraudebeleid is in februari 2021 ingesteld naar aanleiding van de toeslagenaffaire. Het doel van de enquête is om antwoord te geven op de waaromvraag: hoe heeft dit kunnen gebeuren? Die vraag was naar de mening van een Kamermeerderheid onvoldoende beantwoord. Eerder onderzocht de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag de affaire, waarna het kabinet-Rutte III vlak voor de verkiezingen aftrad.