Als de directeur van een centrale bank voor een politiek tribunaal wordt gesleept, worden de markten nerveus: centrale bankiers horen tenslotte onafhankelijk te zijn van de politiek. De Poolse premier Donald Tusk nam dan ook een risico toen hij deze week aankondigde dat het hoofd van de Poolse nationale bank NBP voor het Staatstribunaal wordt gedaagd.

Het is uniek dat een zittende centrale bankdirecteur wordt aangeklaagd. Ook het inzetten van het Staatstribunaal is zeer zeldzaam. Dat komt alleen bijeen om hoogste functionarissen van de staat te berechten. Sinds de val van het communisme gebeurde dat tot nu toe slechts twee keer.

Gisteren lekten acht aanklachten tegen NBP-chef Adam Glapiński uit, variërend van zelfverrijking tot het openlijk in actie komen voor Recht en Rechtvaardigheid (PiS), de nationaalconservatieve partij die Polen tot in december regeerde. Glapiński was een oudgediende van deze partij, toen de PiS-meerderheid in het parlement hem in 2016 aanwees als nieuwe directeur van de nationale bank.

Machtsmisbruik

PiS schreef acht jaar lang geschiedenis, met een autoritaire koers die Polen vergaand isoleerde binnen de EU. De nieuwe premier, Tusk, heeft zijn kiezers beloofd alle corruptie en machtsmisbruik van de afgelopen jaren te beëindigen, maar dat verloopt niet zo soepel. Tusks partij deed tijdens de verkiezingscampagne honderd beloftes voor de eerste honderd dagen regeren. Nu hij ruim drie maanden aan de macht is, zijn er nog geen tien gerealiseerd.

Onder meer de belofte niet om alle kopstukken van de voormalige PiS-regering, inclusief president Andrzej Duda, voor de rechter of het Staatstribunaal te slepen. Met de aanklachten tegen PiS-bankier Glapiński stelt Tusk een daad, maar een veroordeling is nog ver weg.

Dat Glapiński de nationale bank veranderde in een hofhouding vol lucratieve baantjes voor PiS-getrouwen is geen geheim. Zijn toelichtingen op rentebesluiten waren ellenlange lofredes op zichzelf en op de PiS-regering die hij met miljarden euro’s ondersteunde. Of deze openlijke partijdigheid genoeg is als juridisch bewijs, moet blijken. Procedures voor het Staatstribunaal kunnen zich maanden, of zelfs jaren voortslepen.

Pro-Tusk

De regerende coalitie heeft genoeg zetels om de centrale bankdirecteur voor het Staatstribunaal te dagen. Maar daarna wordt het moeilijk. Het tribunaal wordt geleid door de voorzitter van het hooggerechtshof, die zelf omstreden is vanwege zijn banden met PiS-politici.

Het Staatstribunaal zelf heeft sowieso een politiek karakter, omdat de rechters na verkiezingen worden benoemd door het parlement. De meerderheid is nu dus pro-Tusk, maar de PiS-vriendelijke voorzitter kan in eerste instantie sympathisanten uitkiezen om Glapiński vrij te spreken. Zelfs als het uiteindelijk tot een veroordeling komt, riekt zo’n oordeel naar politiek.

En dan is er nog de internationale context. Zodra PiS de macht verloor, zocht Glapiński steun bij de president van de Europese Centrale Bank, Christine Lagarde. Deze schoof de hete aardappel aan de kant, maar niet van tafel: „Elke maatregel die uw mogelijkheden inperkt om uw taken als directeur van de Poolse Centrale Bank uit te voeren, kan, indien illegaal, uw onafhankelijkheid aantasten”, formuleerde ze.