Hoe stelt Nederland een goed klimaatdoel? Dat vraagt om een balans tussen rechtvaardigheid en haalbaarheid.
Dat is de boodschap van een rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dat dinsdag verscheen.
Om de opwarming van de aarde te stoppen moet er veel minder broeikasgas worden uitgestoten. Maar wie zet er zijn beste beentje voor? Verdelen we de overgebleven CO2-taart eerlijk over wereldburgers of moeten westerse landen een stapje harder lopen? PBL zette op verzoek van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) op een rij wat Nederland zou moeten reduceren aan CO2.
Hoe zit het met die CO2-taart?
De wereld kan nog ongeveer 250 gigaton CO2 uitstoten als het de opwarming tot 1,5 graden wil beperken. Dat is dus de ‘taart’ –ook wel het koolstofbudget– die landen met elkaar moeten verdelen.
Wat als de wereld op de oude voet verder gaat?
Per jaar stoot de mensheid nu zo’n 40 gigaton CO2 uit. Een simpele rekensom leert dat na iets meer dan zes jaar die CO2-taart van 250 gigaton op is. Zonder maatregelen zou de grens van 1,5 graad dus al rond 2030 onverbiddelijk worden overschreden. Alleen als de uitstoot drastisch naar beneden gaat, blijft het doel in zicht, blijkt uit het rapport.
Hoe breng je de uitstoot op een eerlijke manier naar beneden?
Daarover gaat het rapport van het PBL vooral. De auteurs brengen in kaart wat voor invloed bepaalde rechtvaardigheidsprincipes hebben op het te voeren klimaatbeleid. De onderzochte principes zijn onder meer: verworven rechten (continuïteit), gelijke monniken gelijke kappen (gelijkheid), sterke schouders eerst (vermogen of welvaart), de vervuiler betaalt (verantwoordelijkheid).
In het eerste geval ga je op de oude voet verder. Dat betekent dat ontwikkelingslanden net zo hard aan de bak moeten als rijkere landen. Gunstig voor Nederland, maar niet bepaald eerlijk. Overigens, zelfs in dit geval moet Nederland minimaal 73 procent CO2-reductie realiseren in 2040. Ook een recht-toe-recht-aanverdeling van het koolstofbudget (gelijkheid) wordt in het internationale milieurecht als niet rechtvaardig gezien. Rijke landen stootten in het verleden immers al grote hoeveelheden broeikasgas uit? Daarnaast willen arme landen een eerlijke kans om welvarender te worden met behulp van goedkope fossiele energie.
Als je rekening houdt met hoe rijk een land is of met historische emissies zou Nederland zijn uitstoot in 2040 mogelijk al tot ver onder nul teruggebracht moeten hebben. Rekening houdend met onzekerheden respectievelijk 93 tot 118 procent en 89 tot 147 procent reductie. Een negatieve uitstoot –vermindering van CO2-emissies met meer dan 100 procent– kun je halen door bijvoorbeeld bomen te planten.
Wat concludeert het rapport over de haalbaarheid?
Een CO2-reductie van 80 procent in 2040 is „naar verwachting haalbaar” en 90 procent is „mogelijk haalbaar”. Meer dan 90 procent reduceren lijkt „(zeer) waarschijnlijk niet haalbaar”. Kort gezegd: hoe rechtvaardiger de CO2-taart verdeeld wordt, hoe minder haalbaar het klimaatbeleid wordt (zie groene stipjes in de grafiek). Klimaatbeleid dat én rechtvaardig is én aansluit bij het 1,5 gradendoel is zeer moeilijk haalbaar. Saillant detail: aan het 1,5 gradendoel heeft Nederland zich –net als de EU– wel gecommitteerd.
De auteurs benadrukken dat de berekeningen uitgaan van de technische haalbaarheid. Ze laten daarmee het maatschappelijk draagvlak en economische ontwikkelingen buiten beschouwing. Als er weerstand komt tegen klimaatmaatregelen, raakt het halen van klimaatdoelen nog verder uit zicht.
Als mensen bereid zijn hun levensstijl aan te passen (minder vlees eten, minder consumeren) kan de reductie wel hoger uitvallen, stellen de auteurs.
Als reduceren in Nederland niet lukt, is een mogelijke oplossing volgens de onderzoekers het financieren van emissiereducties in het buitenland.
Wat was de aanleiding voor dit rapport?
Europa en ook Nederland formuleerden al klimaatdoelen voor 2030 (55 procent reductie) en 2050 (klimaatneutraal). Daarmee ontbreekt nog het tussendoel voor 2040. In februari kwam de Europese Commissie met het voorstel om de broeikasgasuitstoot tegen 2040 te verminderen met 90 procent.
Donderdag debatteert de Tweede Kamer over dit voorstel. Op de achtergrond speelt mee dat landen voor de klimaattop van 2025 met nieuwe nationale plannen komen om de klimaatdoelen te halen.
