Volgens een lied dat tijdens deze weken regelmatig in supermarkten klinkt, is Kerst de meest geweldige tijd van het jaar. Dat bevestigen posts op sociale media en de folders die op de mat vallen. Feestelijk geklede gasten –allemaal even mooi– met blije gezichten zitten aan rijk gedekte tafels vol kaarsen en takjes groen. Alles besprenkeld met glitters.

De waarheid is vaak anders. Veel mensen vinden Kerst pittig, blijkt uit onderzoek van de Georg-August Universiteit in het Duitse Göttingen. Onderzoekers bestudeerden hoe tevreden mensen zijn met hun leven rond de kerstperiode, vergeleken met de rest van het jaar. Ze bevroegen mensen uit elf Europese landen, waaronder Nederland.

Wat blijkt? Veel mensen hebben last van stress en kijken helemaal niet zo naar het kerstdiner uit als commercials voorspiegelen. Uitzondering vormen volgens de onderzoekers mensen die aan Kerst een religieuze invulling geven. Die ervaren het feest wel als hoogtepunt van het jaar.

Ik moest eraan denken toen ik om me heen mensen hoorde klagen over de drukte. Ja, ook christenen. Ikzelf schreef er recent een column over. Ik vroeg me af waar al die stresservaringen vandaan komen.

Het zou te maken kunnen hebben met de vele activiteiten die juist in december plaatsvinden. Een kind op de basisschool, één op een koor, één op een club van de kerk – dan weet je dat je maand vol activiteiten zit. Ook de werkweek rond 25 december lijkt drukker dan anders. Wie aan het eind van het jaar een paar dagen vrij wil nemen, moet in veel gevallen de weken ervóór extra aan de bak.

En dan vergeet ik nog bijna alle familieverplichtingen plus de vele verwachtingen die ze met zich meebrengen. Ergens eind november komen de eerste vragen al in de familieapp binnen: wat gaan we doen?

Eisen en prikkels

Theoloog en docent ethiek aan de Christelijke Hogeschool Ede Nico van der Voet vindt dat we sowieso in een tijd leven waarin druk zijn de norm is. „Dat heeft te maken met de vele mogelijkheden die er zijn om ons druk te maken. Het aanbod aan eisen en prikkels is groot. Het is moeilijk om daar weerstand aan te bieden, vooral als je eraan mee kunt doen. ”Kunnen” wordt voor veel mensen automatisch ”moeten”.”

Hij legt uit: „Ik kán twee verjaardagen op een dag bezoeken, want ik heb een auto. Dan voel ik mij ook verplicht om dat te doen. Elke uitvinding die ons gemak oplevert, heeft ons ook drukker gemaakt. Mijn ouders hadden geen auto en misten dus zonder enig schuldgevoel diverse festiviteiten.”

Van der Voet schetst een willekeurig kerstscenario, dus niet uit zijn eigen gezin. „Ons jongste kind heeft kerstfeest met een muziekgroep van zijn school, mijn zus zingt in een koor 20 kilometer verderop, de getrouwde kinderen willen allemaal tegelijk komen eten en ook oma wil ons gezin met Kerst zien. Dat ik het allemaal kan bijbenen, onder andere omdat ik weer die auto heb, geeft mij een gevoel van verplichting.”

Dat die drie getrouwde kinderen komen eten terwijl ze op grote afstand wonen, heeft volgens hem ook met hún autobezit te maken. Van hen durft niemand af te zeggen. Want niemand durft spelbreker te zijn en anderen teleur te stellen. „Dus gaan we weer met z’n allen naar twee familiebijeenkomsten om elkaar gelukkig Nieuwjaar te wensen terwijl we veel familieleden al snel toch wel zien of contact met hen hebben via sociale media.”

Van der Voets belangrijkste tip: maak keuzes. „Zelfs áls je alles kunt bijbenen, móét je nog niet alles bijbenen. Je bent over de grens als je blij bent dat een van je kinderen griep heeft, zodat je met een gerust hart tegen je zus kunt zeggen: „Ik kom niet naar de zanguitvoering.” Waarom kun je niet gewoon keuzes maken zonder dat een kind eerst griep moet krijgen?”

Volgens hem staat in de Bijbel een mooi voorbeeld van iemand die goede keuzes durfde te maken: in Lukas 10, de geschiedenis van Martha en Maria. „Als je stress wilt voorkomen, moet je net als Maria doen. Het staat er echt: Maria heeft het goede deel gekozen. Let niet alleen op de woorden ”het goede deel”, maar ook op het woord ”gekozen”. Voor kiezen is een mens zelf verantwoordelijk.”

Moeders

Moeders hebben het volgens de theoloog rond Kerst vaak extra druk. „Dat gevoel van druk zijn kan mede veroorzaakt worden doordat in gezinnen bijna iedereen rond de feestdagen dagenlang thuis is en ook echt ín huis zit. Niemand is in de tuin bezig of aan het fietsen: het is winter. Voor de meeste gezinsleden geeft dit een gevoel van vakantie, voor veel moeders juist een gevoel van drukte. Denk aan het doen van boodschappen en het zorgen voor eten en drinken. Zíj denken: hè, hè, ik zal blij zijn als de vakantie voorbij is!” Speciaal voor hen heeft hij de volgende tip: „Schakel alle huisgenoten in voor de taken die uitgevoerd moeten worden.”

Hoge verwachtingen

Niet alleen een te volle agenda, maar ook hoge verwachtingen kunnen het stressniveau verhogen. „Stress is een optelsom van: drukte door verplichtingen plus de drukte in je hoofd vanwege alles wat er op je afkomt en wat je moet regelen plus de hoge verwachtingen waaraan je wilt voldoen.

Bij elk feest, zoals een verjaardag, huwelijk of jubileum, hebben we hoge verwachtingen. We willen er iets moois van maken omdat we iets moois willen beleven. Bij Kerst is dat een cultureel en voor ons christenen ook nog een godsdienstig hoogtepunt.”

Daarnaast spelen er nog vele andere verwachtingen die we in ons hoofd kunnen hebben, zoals: het eten moet perfect zijn (met complimenten voor de kok). En: iedereen moet er uitzien om door een ringetje te halen.

„Die hoge verwachtingen komen van anderen, denk je, maar vooral van jezelf. Jíj wilt niet afgaan, anderen teleurstellen en daardoor waardering mislopen.”

Knakworsten

Ik moet aan een eigen ervaring denken. Jaren geleden boekten we in de kerstvakantie een huisje in Duitsland. Uitnodigingen voor visites konden we pareren met de enkele zin dat we weg zouden zijn. Opeens ervoer ik dat ik gewoon nee kon zeggen. De middag voor Kerst dachten we boodschappen te doen. Dat bleek een probleem: zelfs de grootste supermarktketens zijn die middag in Duitsland dicht, zo bleek. Daar stonden we dan.

Gelukkig bleek de parkwinkel open te zijn. Die had nog knakworsten en een doos frikandellen op voorraad. Het voordeel: de kerstmaaltijd bereiden was een fluitje van een cent en kostte vijf minuten in plaats van vijf uur. Onze jongens vonden het allemaal prima. Een beetje saus erbij…

Inmiddels gourmetten wij bijna elk jaar met Kerst. En de frikandellen? Die zijn nog steeds populair.

1 Kies elke dag voor een klein moment van aandacht

Een tekst, een ster, een persoon, één lekker drankje waar je echt van geniet. Stel je open voor het kleine, het onverwachte en dank Hem voor deze gift. Meestal komt Hij op plekken waar je het niet verwacht.

2 Neem een voorproefje op Kerst

Zelf neem ik altijd een dag voor Kerst al vrij en ga dan in de stilte op zoek naar Hem, nog voor Kerst zelf. Die dagen moet ik met mijn leven bewaken, weet ik uit ervaring – maar ze maken dat ik de verjaardag van Jezus echt kan vieren.

3 Durf onaf te zijn

Veel mensen kunnen pas rusten als alles af is. Richting het einde van het jaar ga je naar een afronding – voor veel mensen wordt het een race tegen de klok om het jaar maar zo goed mogelijk af te sluiten. Alles moet kloppen en pas dan neem je rust. Goed nieuws: vanaf 1 januari ligt er weer een heel jaar voor je waarin je ook dingen mag afronden. Dat hoeft niet per se voor 31 december.

4 Wees verwonderd

Kerst gaat erover dat God naar óns toe kwam. Laat dat vooropstaan – Hij komt ons tegemoet. Ga maar zitten in je eigen haastige armoedigheid en wees verwonderd over het Licht Dat jou komt bezoeken. Ontvang de genade in het hier en nu.