Het kabinet laten vallen, nieuwe verkiezingen houden en dan eindelijk regeren over rechts en zo een frisse doorstart maken. Dat was de droom van de VVD. Die droom is sinds woensdag al goeddeels vervlogen. Het is om te beginnen nog maar de vraag of dat kabinet er komt.

Plasterk, die werd ingevlogen als verkenner, mag verder met zijn werk en wordt informateur, zo besliste een Kamermeerderheid woensdag. De beoogde deelnemers aan dat rechtse kabinet–PVV, VVD, NSC en BBB– wacht echter nog meerdere lastig te nemen hordes, zo bleek opnieuw. Eén daarvan is het bereiken van overeenstemming over de vorm van de samenwerking.

Voorman Pieter Omtzigt van NSC liet zich flink in de kaart kijken toen hij woensdag zei „een stellige voorkeur” te hebben voor een extra-parlementair kabinet. Zo’n kabinet kent geen regeerakkoord, maar een regeringsprogram dat wordt uitgevoerd door bewindspersonen die op afstand van de Tweede Kamer staan. Sinds 1973 is die variant in Nederland niet meer voorgekomen.

Omtzigt mag dan trek hebben in een herhaling daarvan, of dat ook geldt voor PVV, VVD en BBB is afwachten. Maar let wel, als de VVD bij het standpunt blijft een kabinet met PVV en BBB alleen te willen gedogen én als NSC geen gedoogpartner wil zijn van een PVV/VVD/BBB-kabinet, dan is de extra-parlementaire variant misschien wel de enige optie die resteert om te ontkomen aan het schrikbeeld van nieuwe verkiezingen.

Hoe werkbaar de verhoudingen in de Kamer zullen zijn als PVV, VVD, NSC en BBB de krachten daadwerkelijk bundelen, is ook nog maar de vraag. De VVD blijft GL-PvdA consequent uitsluiten als coalitiepartner, bevestigde partijleider Yeşilgöz woensdag opnieuw. Vernietigend was haar uithaal naar partijen die haar bekritiseerden om de samenwerking met de PVV, D66 voorop. „Als je een demissionair premier wil afzetten, dan bel je Wilders. Als je de box 2-belastingen voor ondernemers wil verhogen, dan bel je Wilders. Als je box 3 wil verhogen, de spaarpotjes, dan bel je Wilders voor steun. Als je als links de bankenbelasting wil verhogen, dan bel je Wilders voor steun. En vervolgens zeg ik “ik ga kijken of ik een centrumrechtse koers waar kan maken”, en dan ben ik degene die niet deugt. Houd op met die hypocrisie”, klonk het uit haar mond.

Yeşilgöz werd bedolven onder de verwijten toen ze mede namens PVV, NSC en BBB een motie indiende waarin ze de Eerste Kamer opriep de behandeling van de spreidingswet te staken. De motie, die zeker niet getuigde van respect voor de eigenstandige positie van de Senaat, werd door vrijwel alle overige partijen in de Kamer gezien als een misplaatste provocatie.

„PVV, VVD, NSC en BBB gaan werk maken van het indammen van de instroom en dan is dwang jegens gemeenten voorbarig”, probeerde Yeşilgöz nog uit te leggen. Tevergeefs. Rob Jetten (D66) sprak van bestuurlijk vandalisme, Pieter Grinwis (CU) van een bestuurlijke bende. De verhoudingen zijn zo gespannen dat een voorstel van een van de vier maar enigszins onorthodox of tegendraads hoeft te zijn en het striemende verwijt dat de vier de rechtsstaat uithollen, zal meteen weerklinken.

Eén ding is dan ook zeker: wat de verkiezingen het land en de Tweede Kamer ook brengen, een frisse start zeker niet. Het chagrijn en het onderlinge wantrouwen lijken alleen maar te zijn gegroeid.