Een week geleden stemden de Venezolanen per referendum voor het inlijven van de olierijke regio Essequibo, die ongeveer twee derde van Guyana beslaat. De omstreden volksraadpleging zorgt voor grote spanningen in het kleine Guyana, dat vreest voor een invasie van het Venezolaanse leger.

Hoewel het referendum niet bindend is, ging de autocratische president Nicolás Maduro afgelopen week voortvarend van start met de inlijving van de nieuwe Venezolaanse deelstaat. Zo presenteerde hij vrijdag een nieuwe landkaart inclusief ”ons Guyaans Esequibo”. „Leve de complete kaart van Venezuela”, schreeuwde de socialistische bewindsman zijn aanhangers toe bij een massabijeenkomst in Caracas.

Ook ondertekende hij een decreet om de annexatie van de regio te formaliseren. Zo beloofde hij Venezolaanse identiteitskaarten aan de Guyaanse bewoners van de dunbevolkte regio en gaf hij de Venezolaanse staatsoliebedrijven opdracht om hun operaties uit te breiden naar Essequibo. Daarbij gaf hij opdracht om een speciale militaire eenheid voor de regio op te richten.

Essequibo is een grondstofrijk gebied ten westen van de gelijknamige rivier. Het conflict over Essequibo sluimert al sinds de koloniale tijd. Nadat Guyana verschillende keren van koloniale ‘eigenaar’ was gewisseld, vonniste een internationale arbitragecommissie in 1899 dat Essequibo bij de Britse kolonie Guyana hoorde. Maar Venezuela houdt vast aan de grenzen zoals de Spaanse kolonisator die in 1777 bepaalde, voordat Venezuela zich onafhankelijk verklaarde.

In 1966, met de Guyaanse onafhankelijkheid, deed Venezuela opnieuw zijn claim op Essequibo gelden, zonder tot een oplossing van het grensconflict te komen. Na een periode van kalmte onder president Hugo Chavez, die in 2004 het grensconflict „opgelost” verklaarde, zouden in 2015 de ontdekkingen van gigantische offshore oliereserves door het Amerikaanse oliebedrijf ExxonMobil de Venezolaanse interesse in het grensgebied opnieuw aanwakkeren.

Dit jaar kondigde de Guyaanse regering een vondst van maar liefst 11 miljard vaten olie aan. Daarmee is Guyana een van de meest olierijke landen ter wereld. Venezuela, dat al jaren in een diepe economische crisis verkeert, kan die Guyaanse olievelden goed gebruiken. Guyana verkeert dan ook in opperste staat van paraatheid.

Militaire actie

Toch is het de vraag of Venezuela zal overgaan tot militaire actie om de regio te annexeren. Analisten zien Maduro’s oorlogsretoriek vooral als een patriottistische afleidingsmanoeuvre in de aanloop naar de presidentsverkiezingen volgend jaar. Door een gemeenschappelijke vijand te creëren, hoopt hij de aandacht van de voortdurende crisis af te leiden.

Niettemin staan de verhoudingen in de regio op scherp. „Dit is een directe dreiging voor Guyana’s territoriale integriteit, soevereiniteit en politieke onafhankelijkheid”, zei de Guyaanse president Irfaan Ali op de nationale televisie. Brazilië, dat aan beide landen grenst, stuurde alvast extra militairen naar de noordgrens. Ook zocht Guyana steun bij onder andere de VS en het Caraïbische politieke verbond Caricom en andere bondgenoten. De VN-Veiligheidsraad hield afgelopen vrijdag een vergadering achter gesloten deuren over het conflict.

De Braziliaanse president Lula da Silva, die een goede relatie heeft met Maduro, heeft zich opgeworpen als bemiddelaar. „We kunnen geen oorlog in Zuid-Amerika gebruiken”, zei hij op een persconferentie. Zaterdag riep hij zijn ambtgenoot per telefoon op om escalatie van het conflict te voorkomen. Maduro toonde zich bereid tot dialoog, waarna werd afgesproken dat de beide presidenten elkaar aankomende donderdag zullen ontmoeten. Ook Lula zal bij die ontmoeting aanwezig zijn.