Als Volkskrantcolumnist was Ronald Plasterk tussen 1997 en 2006 altijd in voor een scherpe mening. Hij wierp het COC voor de voeten dat de homobelangenorganisatie zich niet zo snel gekwetst moest tonen als er weer eens een of andere gelovige iets had geroepen over homo’s en de Bijbel. En de snelle uitbreiding van de EU vond hij maar niets.

Opvallend was zijn belangstelling voor politiek. D66, CDA en VVD; alle partijen legde de in de moleculaire genetica gespecialiseerde, gepromoveerde bioloog langs de meetlat. Een column over de VVD kreeg als kop mee: „Volkspartij voor Viswijven en Democratie.” In 2006 bleek die belangstelling menens te zijn. Als co-auteur leverde Plasterk een belangrijke bijdrage aan het verkiezingsprogramma van de PvdA; iets waarmee ook zijn politieke kleur meteen duidelijk werd.

Nadat Wouter Bos als PvdA-voorman in 2007 had ingestemd met een regeringsavontuur met twee christelijke partijen, CDA en ChristenUnie, schoof hij Plasterk naar voren als minister voor onderwijs en homo-emancipatie. Niet voor niets, Plasterk moest de vrijzinnige vleugel bedienen en zo bewijzen dat de PvdA zich niet liet inkapselen door conservatieve christenen.

En inderdaad, geregeld haalde hij het reformatorisch volksdeel het bloed onder de nagels vandaan. Zo voer hij in 2008 mee met de Canal Pride, onderdeel van de Amsterdamse Gay Pride. In 2009 riep GroenLinks hem meteen naar de Kamer toen de School met de Bijbel in Emst een leerkracht, die had aangegeven te zullen gaan samenwonen met zijn vriend, op non-actief had gesteld. De kwestie draaide om de vraag of de Algemene wet gelijke behandeling de school daarvoor ruimte bood.

Aan die vraag wilde Plasterk de vingers niet branden, wel voorzag hij het COC in het Kamerdebat van de tip dat het om snel helderheid te krijgen een spoedprocedure kon instellen bij de Commissie Gelijke Behandeling.

Plasterks ministerschap werd overigens gunstig gerecenseerd. Zo sprokkelde hij uit zijn eigen begroting honderden miljoenen bij elkaar om de salarissen van leerkrachten op te krikken. De Algemene Onderwijsbond riep hem uit tot beste onderwijsminister aller tijden.

Partijleider

De PvdA’er had de smaak intussen zo te pakken dat hij na zijn ministerschap besloot zijn politieke loopbaan te vervolgen als Kamerlid. Na het vertrek van Job Cohen als fractievoorzitter stelde hij zich in 2012 kandidaat als partijleider. Dat viel bij de PvdA’ers zeker niet verkeerd. Met ruim 32 procent van de stemmen eindigde hij op een fraaie tweede plek, achter de uiteindelijke winnaar, Diederik Samsom.

Toen die de PvdA weer terugbracht in het centrum van de macht en met de VVD in het tweede kabinet-Rutte stapte, claimde Plasterk een ministerpost. Het door hem begeerde Financiën ging aan zijn neus voorbij. Het werd Binnenlandse Zaken. Of beter gezegd: de restanten daarvan, want het onderdeel Politie ging in Rutte II over naar Veiligheid en Justitie, Integratie naar Sociale Zaken en Wonen werd ondergebracht bij een nieuw projectministerie.

Evengoed waren de ambities torenhoog, want in het coalitieakkoord kreeg Plasterk de verbouwing van bestuurlijk Nederland als grootste taak. Zo moesten de 12 provincies opgaan in 5 landsdelen; Noord-Holland, Flevoland en Utrecht voorop. Een naam was er al, de Noordvleugelprovincie. Voor de plannen bleek echter nul draagvlak te zijn. Een poging om de zaak met verbale krachtpatserij alsnog te redden, mislukte jammerlijk. In de talkshow Pauw & Witteman zette Plasterk gedeputeerden weg als overbodige bestuurders, verknocht aan de eigen dienstauto en tuk op het maken van handelsmissies naar China. Het werkte averechts en wat er nog over was aan welwillendheid voor zijn missie, verdween definitief.

In 2013 moest Plasterk zelfs vechten voor zijn politieke leven. Zijn suggestie dat de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA zich schuldig had gemaakt aan het verzamelen van 1,8 miljoen Nederlandse telefoongegevens bleek niet te kloppen. De AIVD en de MIVD waren daar verantwoordelijk voor.

Columnist

Tegenwoordig runt Plasterk een eigen start-up, Frame Therapeutics geheten, gericht op het ontwikkelen van immuuntherapieën tegen kanker. Belangrijker nog is dat hij sinds 2020 weer terug is in het publieke debat. Wederom als columnist; dit keer voor de Telegraaf. In die hoedanigheid veegde hij herhaalde malen de vloer aan met het klimaat- en stikstofbeleid van Rutte IV. „Duurzaamheid is de nieuwe heiligheid”, zo opende hij in september 2022 de aanval op het inmiddels demissionaire kabinet. „Klimaat tot enige, absolute en niet afweegbare doelstelling verheffen is onzinnig.”

Nu het water de Nederlanders financieel tot de lippen staat, is het verstandig om het geld eerst aan de acuutste problemen te besteden, vervolgde de columnist. „En het geld dát je aan klimaat besteedt, moet je gebruiken voor structurele oplossingen zoals kernenergie, en niet om weilanden waar grutto’s nestelen vol te leggen met zonnepanelen, de horizon vol te zetten met rammelende windparken en de Noordzee te bebouwen.”

Daar konden zijn partijgenoten het mee doen.

Door zijn stevige columns mag Plasterk zich inmiddels verheugen in een groeiende populariteit in de populistische hoek. Daarmee is overigens niet gezegd dat hij volledig meegaat in de radicaal-rechtse retoriek. Integendeel. „Mensen discrimineren op basis van hun godsdienst is verboden”, waarschuwde hij vorig jaar in De Telegraaf. „In de buurt waar ik woon staan veel moskeeën, en bij de Hema word je geholpen door meisjes die hoofddoekjes dragen. Dat is hun goed recht; je wordt als klant bij de Hema keurig geholpen, en het idee dat deze jonge vrouwen niet als volwaardige Nederlandse burgers behandeld zouden worden is on-Nederlands, en ongrondwettelijk.”

Dossierkennis

Met het naar voren schuiven van Plasterk toont Wilders in elk geval aan dat hij niet in een zodanig isolement is beland dat hij voor de post van verkenner alleen kan terugvallen op partijgenoten die verwikkeld zijn in schimmige zaken. Of op outsiders die al hun politieke krediet al hebben verspeeld. In intellectueel opzicht moet de oud-PvdA-minister zeker in staat worden geacht de klus aan te kunnen. Aan dossierkennis ontbreekt het hem evenmin en veel tijd om zich in te lezen, lijkt hij ook niet nodig te hebben. Op de berichtendienst X volgt hij alle hoofdrolspelers van deze formatie op de voet.

Een fragment dat Pieter Omtzigt zondag plaatste van een interview dat hij had met de Volkskrant en waarin hij Dilan Yeşilgöz kapittelde voor haar “ik wil hooguit gedogen- houding” stuurde hij meteen naar zijn meer dan 100.000 volgers door. Maar of hij de man is die alsnog de weg kan plaveien naar Wilders’ droomkabinet van PVV, VVD, NSC en BBB; dát is nog even afwachten.