Zijn eigen 87-jarige moeder is volgens ouderenpsychiater Eric van Exel een levend voorbeeld van hoe het fout gaat. „Ze is een zelfstandige, eigenwijze vrouw die nog heel veel zelf doet. Maar twee keer per jaar krijgt ze van de bank de vraag of ze haar financiële zaken toch alsjeblieft elektronisch wil gaan regelen. En bij de belastingdienst is het ook steeds hetzelfde liedje: elk jaar moet ze vragen of ze op papier aangifte kan doen. En wat is het antwoord van de medewerker? „Vraag maar of een van uw kinderen het digitaal voor u kan doen.””

Niet zo gek dus, vindt Van Exel, dat ouderen zich overbodig en aan de kant gezet voelen, wat het risico op suïcide kán verhogen. „De maatschappij vertelt hun dat ze maar in het gareel moeten lopen. Terwijl sommigen dat niet kunnen.”

In zijn oratie, die hij donderdag houdt als kersverse hoogleraar ouderenpsychiatrie aan het Amsterdam UMC, vertelt Van Exel wat er volgens hem moet veranderen.

U werkt al meer dan 15 jaar als psychiater onder ouderen. Wat komt u tegen?

„Ik zie iedere dag mensen die zich afvragen waar ze het nog voor doen en die geen wil meer hebben om nog verder te leven. Heel af en toe sta je voor een dichte kamerdeur en vraag je je af of iemand nog leeft. Soms zijn mensen zo onrustig dat ze iedere minuut van de dag aan het ijsberen zijn.”

Hoe groot is het probleem van suïcide bij 75-plussers?

„Wat ik veelzeggend vind: bij volwassenen staan er tegenover elke fatale zelfdoding 25 niet- fatale pogingen. Bij ouderen staan er tegenover iedere fatale zelfdoding slechts twee niet-fatale pogingen. Het geeft iets weer van de ernst van de situatie.”

Is het hoge suïciderisico bij ouderen deels te wijten aan onze moderne westerse, individualistische cultuur?

„Dat weet ik niet. Je zou misschien verwachten dat het probleem minder groot is in Afrikaanse of oosterse landen waar ouderen veel respect krijgen. Toch wijzen de cijfers uit dat suïcidecijfers onder ouderen wereldwijd hoog zijn.”

Wat kunnen hulpverleners doen om het risico op suïcide bij ouderen te verlagen?

„We moeten ervoor zorgen dat een huisarts een depressie eerder herkent en kan behandelen. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat samen twee keer per week sporten net zo veel effect heeft als antidepressiva. Dus dat lijkt me iets waar we op in kunnen zetten. Verder denk ik aan groepstherapie om slaapproblemen te verminderen.”

Op welk vlak moet de maatschappij aan de slag?

„Het voorbeeld van het elektronisch bankieren geeft aan hoe ouderen soms gedwongen worden om afhankelijk te zijn van hun kinderen. En dat vinden ze vaak juist vreselijk. Dus dat moet denk ik anders.

Daarnaast faciliteert de overheid momenteel niet als mensen hun vader of moeder, opa of oma in huis willen nemen. Je kunt wel een mantelzorgwoning neerzetten in de tuin, maar dat is alleen weggelegd voor mensen die daar het geld voor hebben. De politiek zou hier iets aan kunnen doen, zodat ouderen minder bang hoeven te zijn voor eenzaamheid.

Uiteindelijk moeten we ervoor zorgen dat we ouderen gelijkwaardig behandelen. Zo behouden ze sneller de zin in het leven.

Hebt u hulp nodig? Dan kunt u contact opnemen met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 113 of 0800-0113 (24 uur bereikbaar) en 113.nl.