Het is natuurlijk geen wonder als het gaat om de muziek van Johann Sebastian Bach, maar het is toch mooi om te zien hoe dit jaar de Bijbel een centrale plek krijgt tijdens het jaarlijkse Bachfest in Leipzig, dat donderdag van start ging.

Het begon al tijdens het grote openingsconcert, donderdag in de Thomaskirche. Daar klonk Bachs cantate ”Die Elenden sollen essen”, BWV 75. Een werk geschreven naar aanleiding van Jezus’ gelijkenis van de rijke man en de arme Lazarus, een Bijbelgedeelte dat tijdens het concert ook werd voorgelezen. Maar ook in een compleet nieuw werk van de hedendaagse componist Jörg Widmann (1973) tijdens dit concert was de Bijbel het scharnierpunt tussen schrille teksten vol vragen over oorlog en oordeel, via het Bijbelboek Job, naar het bekende lied van Bonhoeffer ”Von guten Machten treu und still umgeben” en Paul Gerhardts ”Danklied für die Verkündigung des Friedens”.

Ook in andere cantateconcerten klonk geregeld een helder getuigenis, ook van dirigenten zelf over de werken die ze uitvoerden. „Schuld en vergeving staan hier centraal”, zei dirigent Hans-Christoph Rademann in zijn inleidende woorden. Met cantate BWV 50 kregen de luisteraars van hem het grote overwinningslied uit Openbaring 12:10 mee: „Nu is de zaligheid, en de kracht, en het koninkrijk geworden onzes Gods; en de macht van Zijn Christus; want de verklager onzer broederen, die hen verklaagde voor onzen God dag en nacht, is nedergeworpen.”

Driedelig werk

Na de zaterdagmiddagdienst in de Thomaskirche –het kon niet mooier– werd het officiële eerste exemplaar van de in Nederland uitgegeven facsimile van Bachs eigen Bijbel aan de gemeente van de Thomaskirche overhandigd. De predikant van de kerk, Britta Taddiken, en de voorganger in deze middagdienst, de oudtestamenticus prof. dr. Andreas Schüle, namen de uitgave in ontvangst.

Deze zogenaamde Calov-Bijbel uit Bachs bibliotheek, een enorm driedelig werk waarin de tekst van de Lutherbijbel van commentaar is voorzien door de theoloog Abraham Calov, waarbij deze put uit het werk van Luther, werd in de vorige eeuw teruggevonden in de Verenigde Staten en bevindt zich nu in een bibliotheek in Saint Louis (Missouri).

Lees ook

Prof. Clement: nachtelijke uurtjes met Bachs Bijbel

Bach bracht in zijn exemplaar bijna 500 markeringen en randschriften aan. Een nauwkeurige, getrouwe heruitgave in facsimile van deze Bijbel werd vervaardigd in het Friese Franeker in een oplage van 500 exemplaren, waarvan het eerste nu in Leipzig naar Bachs eigen kerk is teruggebracht. De uitgave werd overhandigd door prof. dr. Albert Clement, die onder andere als hoogleraar theologie en muziek verbonden is aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA).

Uitroeptekens

In zijn toespraak benadrukte prof. Clement dat we van Bach, in tegenstelling tot veel andere componisten, persoonlijk maar weinig weten. Er zijn nauwelijks brieven overgeleverd omdat hij die maar weinig schreef; hij schreef vooral muziek. Maar in zijn Bijbel schreef hij wel, over Gode welgevallige muziek. Hij corrigeerde tekstfouten, en zette uitroeptekens waar teksten hem raakten.

Van de zeer kostbare heruitgave zijn inmiddels vele tientallen exemplaren de wereld overgegaan, van Japan, de VS en Uruguay tot Finland en natuurlijk Duitsland. Ook particulieren en bibliotheken in Nederland hebben de Bijbeluitgave aangeschaft.

Prof. Clement heeft naast de facsimile-uitgave ook een omvangrijke commentaarband verzorgd, met bijdragen van een internationaal gezelschap aan Bachkenners. In dit commentaardeel staat ook een compleet overzicht van al Bachs notities in zijn Bijbel. „Het geeft veel voldoening dat dit voor Bachgeleerden én Bachliefhebbers zo belangrijke project, dat enkele decennia tijd heeft gekost, nu tot deze mooie afronding is gekomen, hier in de kerk waar Bach leefde en werkte”, aldus prof. Clement.

Het Bachfest in Leipzig duurt nog tot 18 juni. Tijdens het muziekfeest zullen nog vele malen woorden uit de Bijbel tot klinken komen.

Meer informatie: www.bachfestleipzig.de en www.bachbijbel.nl