PKN en HHK breken samensprekingen af
De synodebesturen van de Protestantse Kerk in Nederland en de Hersteld Hervormde Kerk hebben hun gesprekken afgebroken. Breekpunt was een voorstel dat vrijdag tijdens een gezamenlijk overleg op tafel lag om te komen tot een regeling voor de ledenadministratie.
Reeds geruime tijd voeren de moderamina van de beide kerken overleg om te komen tot een oplossing voor diverse geschilpunten. Een belangrijk gesprekspunt tijdens de bijeenkomsten, die sinds oktober 2004 gehouden worden, was een regeling voor de ledenadministratie. Volgens de kerkorde van de Nederlandse Hervormde Kerk konden alleen individuele gemeenteleden besluiten hun lidmaatschap van de landelijke kerk op te zeggen. Kerkenraden konden, volgens de kerkorde, die beslissing niet nemen voor de hele gemeente.
De Hersteld Hervormde Kerk is van mening dat dat wel kon. Wanneer de kerkenraad van een plaatselijke hervormde gemeente voor 1 mei 2004 in meerderheid besloot niet mee te gaan in de PKN, is deze gemeente volgens de HHK de voortzetting van de hervormde gemeente. Een aantal gemeenten heeft om de zienswijze van de Nederlandse Hervormde Kerk in deze kwestie aan te vechten, de zogenaamde ”verklaring voor recht”-procedure gestart. Hiermee hopen ze te bereiken dat ze hun naam ”hervormde gemeente” en hun kerkelijke goederen mogen behouden. Deze procedure loopt nog bij de rechtbank in Utrecht.
Sinds mei 2004 is er een aantal kort gedingen gevoerd waarin de vraag centraal stond wie zich de wettige voortzetting van de hervormde gemeente mocht noemen. De rechter heeft daarbij steeds de hervormde gemeente in de Protestantse Kerk als de wettige voorzetting aangewezen en dus ook als eigenaar van de kerkelijke goederen.
Het voorstel dat vrijdagmiddag door beide synodebesturen besproken is, voorzag erin dat in een plaats de kerkenraden van de hervormde gemeente en van de hersteld hervormde gemeente gezamenlijk de leden aan zouden schrijven met de bedoeling helderheid te krijgen bij welke gemeente ze willen behoren. „De leden van ons moderamen die zitting hadden in de commissie die dit voorstel heeft voorbereid, hebben tegen het uiteindelijke voorstel verzet aangetekend”, aldus ds. D. Heemskerk, preses van de synode van de HHK, vrijdagavond. „Wij blijven namelijk bij ons standpunt dat kerkenraden voor de gemeenten besluiten konden dat zij niet in de Protestantse Kerk wilden opgaan. Dat ligt voor ons heel principieel. Dit voorstel, zoals het nu op tafel lag, zou dat kerkenraadsbesluit ondergraven. Want zo’n onderzoek zal tot gevolg hebben dat leden die niet kerkelijk meelevend zijn, en daarom meestal niet reageren, automatisch tot de PKN gerekend worden. Dus ontstaat er een hervormde gemeente, waarvan de commissie van bijzondere zorg zegt: daar hebben wij in de allereerste plaats een zorgplicht voor. Dus moet er geld zijn, moeten er gebouwen zijn en noem het allemaal maar op. Verder doorgeredeneerd, kan dat dan betekenen dat we ook in die gemeente het geld en de gebouwen kwijtraken. Daar kunnen we niet aan meewerken.”
Ds. Heemskerk erkent dat de rechter in de kort gedingen die er de afgelopen maanden zijn geweest steeds de hervormde gemeente in de PKN heeft aangewezen als de wettige voortzetting van de hervormde gemeente en dus ook als de eigenaar van de kerkelijke goederen. „Dat is zo, maar de kerkenraden die besloten hebben niet mee te gaan de PKN in, hebben dat besluit genomen op grond van Gods Woord en op grond van de belijdenis. Dat is een principiële keus en daar kunnen en willen wij niet achter teruggaan. Als we met dit voorstel hadden ingestemd, dan hadden we ook onze eigen ”verklaring voor recht”-procedure ondergraven.”
Ds. J. G. Heetderks, preses van de synode van de Protestantse Kerk in Nederland, bevestigt het afbreken van de gesprekken met het moderamen van de HHK. „We hebben tijdens de besprekingen over het voorstel voor de ledenadministratie voor onszelf geconcludeerd dat verder praten met elkaar op dit moment geen zin heeft. Beide kerken hebben er belang bij dat er duidelijkheid ontstaat over de ledenadministratie. Daarvoor lag er een praktisch voorstel, maar dat is niet aanvaard door het moderamen van de HHK. Zij eisen van ons dat wij hun principes accepteren, maar dat kunnen we niet. Voor ons is namelijk een zeer principieel punt dat leden die behoorden tot de Nederlandse Hervormde Kerk, en dus tot de PKN, niet door een besluit van de kerkenraad uit die gemeente worden uitgeschreven. Dat kan absoluut niet. Een hervormde kerkenraad kon dat besluit niet nemen. En nogmaals: dat is principieel. Daarbij heeft de rechter meerdere malen uitgesproken dat wat in sommige gemeenten door de HHK’ers gedaan is, juridisch gezien niet juist is. Dus kunnen we op dit moment niets anders dan de uitspraak van de rechter in de ”verklaring voor recht”-procedure afwachten.”
De predikant zegt dat er bij beide partijen „pijn” is over het afbreken van de gesprekken. „Maar ik kan niet anders dan constateren dat het niet zinnig is om op dit moment door te praten. Ik wil wat dat betreft ook verwijzen naar de overeenkomst die we met elkaar gesloten hebben over de naam. Het moderamen van de HHK heeft, met instemming van de eigen synode, besloten de naam Hersteld Hervormde Kerk aan te nemen. Daartoe hebben we samen een overeenkomst getekend. Toen die naam ook in de kerkorde gewijzigd moest worden, heeft de HHK-synode besloten om dat besluit op te schorten. Maar de overeenkomst die er ligt, is rechtsgeldig. En als we dan nu zien dat hersteld hervormde gemeenten toch allerlei andere namen voeren, dan wordt het wel heel moeilijk om afspraken met elkaar te maken. Dit synodebestuur heeft blijkbaar niet het mandaat van het eigen grondvlak om besluiten te nemen en die ook door te voeren. Dan moeten we helaas constateren dat het niet meer zinvol is om door te praten.”
Zowel ds. Heetderks als ds. Heemskerk wil niet de indruk wekken dat de contacten in een ruzieachtige sfeer zijn beëindigd. „Er zijn pittige opmerkingen gemaakt, maar het feit dat we de samenspreking ook vrijdagmiddag met gebed hebben besloten, maakt wel duidelijk dat er geen sprake is van een botte ruzie”, aldus ds. Heemskerk. „Wanneer er een fundamentele beleidswijziging komt, juist ook van de kant van de cbz, dan schuiven wij graag weer aan tafel op basis van gelijkwaardigheid en wederzijds respect.”
Ook ds. Heetderks hoopt dat het afbreken van de contacten op dit moment niet tot een definitieve opschorting van de gesprekken zal leiden. „Maar we moeten ook eerlijk zijn. De naamsovereenkomst hebben wij destijds gesloten om verwarring in de gemeenten te voorkomen. Maar in de praktijk gaat die verwarring volop door. En dan moet je op een gegeven moment ook zeggen: Dit heeft zo geen zin. Maar het kan niet anders of beide partijen hebben hier verdriet van. Ik ben dan ook blij dat we inderdaad niet met ruzie uit elkaar zijn gegaan.”
