Amerikanen zijn al een week in de ban van de ballon. Het gigantische witte Chinese luchtschip –omvang drie stadsbussen– oogt vanaf de grond als een soort maan. Zaterdag 28 januari drong het ding op pakweg 35 kilometer hoogte het Amerikaanse luchtruim in Alaska binnen, koerste over Canada om vervolgens weer de VS binnen te vliegen.

Zaterdag schoot een F-22 Raptor –het meest geavanceerde Amerikaanse gevechtsvliegtuig– vanaf 6 kilometer hoogte de ballon voor de kust van South Carolina met een luchtdoelraket aan gort. De Amerikanen vissen nu op de Atlantische Oceaan, 14 kilometer uit de oostkust, met een vloot aan schepen naar brokstukken.

Naar verluidt zette China al eerder ballonnen in Europa en Azië, maar ook in het Amerikaanse luchtruim in. Eind vorige week werd boven Latijns-Amerika nog een tweede ballon ontdekt.

China reageert zwaar ontstemd op het neerschieten. Peking noemt de militaire aanpak een „overtrokken” Amerikaanse reactie. „China had de VS duidelijk gevraagd dit op een kalme, professionele en beheerste manier af te handelen”, aldus het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken. Peking beraadt zich op een reactie. De Chinezen houden vol slechts meteorologisch onderzoek uit te voeren met het luchtvaartuig, dat per ongeluk uit koers zou zijn geraakt.

De Amerikanen verdenken China echter van het bespioneren van geheime militaire objecten. De ballon zweefde dagenlang boven Montana, waar zich de vliegbasis Malstrom en drie velden met silo’s vol Amerikaanse kernraketten bevinden. Mocht de luchtballon inderdaad slechts een uit de koers geraakt meteorologisch onderzoeksinstrument zijn, dan is de vraag waarom China geen excuus aanbiedt voor het per ongeluk binnendringen van het Amerikaanse luchtruim. De boze Chinese reactie duidt erop dat de ballon minder onschuldig is dan het lijkt.

De inzet van een traditionele luchtballon in een hightech digitaal tijdperk met spionagesatellieten bomvol geavanceerde sensoren is minder onlogisch dan het lijkt. Een ballon kan dagenlang boven een gebied hangen en langdurig objecten observeren, terwijl een om de aarde vliegende satelliet zich voortdurend verplaatst.

Kromme tenen

De Amerikanen hebben een week lang met kromme tenen moeten toezien hoe de Chinezen hen vrolijk vanuit de lucht in de gaten hielden. Woensdag gaf president Joe Biden al toestemming voor het neerhalen van de ballon, maar het risico van dodelijke slachtoffers door vallende brokstukken werd te groot geacht. Pas zaterdag zagen de Amerikanen hun kans schoon toen de ballon boven open zee vloog.

Dolgraag hadden de VS het Chinese ding ongeschonden in handen gekregen. De Amerikaanse luchtmacht beschikt echter niet over mogelijkheden om een ballon op pakweg 35 kilometer hoogte uit de lucht te plukken. Ook het elektronisch overnemen van de besturing is niet gelukt.

De ballonrel stuwt de spanning tussen de VS en China naar grote hoogte. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, Antony Blinken, heeft uit protest een gepland bezoek aan Peking opgeschort. Zondag zou hij aankomen.

Washington maakt zich grote zorgen over de enorme militaire opbouw van China en de toenemende agressiviteit van Peking, bijvoorbeeld richting Taiwan. Analisten houden rekening met een militaire confrontatie tussen China en de VS in 2025.

Ook al is de reusachtige Chinese ballon geen partij voor de geavanceerde Amerikaanse jachtvliegtuigen, toch maakt de soap op de achtergrond onderdeel uit van een heuse krachtmeting. De vraag is welk land hier als winnaar uit de bus komt.

Het feit dat China vele dagen lang ongestoord kan bespioneren boven verschillende Amerikaanse staten is een beschamende vertoning voor de VS. De gebeurtenissen roepen veel vragen op. Waarom heeft Biden de ballon bijvoorbeeld al niet laten neerschieten boven Alaska?

Washington kan straks echter de brokstukken boven water halen en triomfantelijk ten toon stellen. Veel hangt daarbij af van de vraag of de VS kunnen aantonen dat de ‘weerballon’ bedoeld was voor spionage.

Met het neerschieten van de vermeende spionageballon trekken de VS een lijn. China moet voortaan terdege rekening houden met vergelijkbare acties voordat het weer een ballon die kant op stuurt.