Geen land ter wereld heeft op dit moment het recht op abortus grondwettelijk verankerd of hooguit impliciet, zoals Slovenië. Sinds het Amerikaanse hooggerechtshof in juni vorig jaar het arrest Roe vs. Wade herriep en daarmee een streep haalde door het federale recht op vrijwillige zwangerschapsafbreking, is het debat daarover in verschillende landen echter volop geopend.

De angst is dat een dergelijke herziening van rechten vroeg of laat navolging zal krijgen. Dat er ook in Frankrijk mensen zijn die dat graag zouden zien, is duidelijk – al wijzen alle peilingen erop dat ze een beperkte minderheid vormen. Op 22 januari liepen enkele duizenden mensen in Parijs mee met de jaarlijkse Mars voor het Leven. De politie telde 6300 deelnemers, de organisatoren spraken van 20.000.

Compromistekst

Het waren er genoeg voor bezorgdheid bij een deel van de Franse politiek. ”Dit is waarom het recht op abortus in de grondwet vastgelegd moet worden”, schreef de groene senator Mélanie Vogel op een stuk karton, terwijl ze zich opstelde voor de stoet van prolifers die door de Franse hoofdstad trok.

De linkse politica Mathilde Panot, initiatiefnemer van het laatste wetsvoorstel om abortus in de grondwet vast te leggen, legde haar kaarten in november in de Nationale Vergadering (de Tweede Kamer) duidelijk op tafel. „We willen geen enkele ruimte laten aan mensen die vijandig staan tegenover vrijwillige zwangerschapsafbreking en anticonceptie.”

Ze sprak haar woorden in een overwinningsspeech: de Kamer had zojuist met een overweldigende meerderheid van 337 stemmen tegen 32 en 18 onthoudingen haar wetsvoorstel omarmd. Maar nu is de Senaat aan zet en de stemming daar is een stuk spannender. Het Franse hogerhuis, waar rechts een meerderheid heeft, verwees een soortgelijk voorstel om abortus grondwettelijk te verankeren in oktober nog naar de prullenbak (met 172 tegen 139 stemmen).

In lijn daarmee verwierp de wetscommissie in de Senaat het nieuwe wetsvoorstel op 25 januari opnieuw. De taak van deze Senaatscommissie is om wetsteksten die de Nationale Vergadering doorstuurt te onderzoeken en waar nodig bij te schaven voordat ze doorgaan naar de voltallige Senaat. De wetstekst zou volgens een meerderheid van de commissie juridisch rammelen en onevenwichtig zijn. Daarmee leek het lot van het wetsvoorstel opnieuw bezegeld.

Daags na het commissiebesluit kwam de centrumrechtse afgevaardigde Philippe Bas (Les Républicains) echter met een wijzigingsvoorstel, waardoor het voorstel mogelijk toch voor ten minste een deel van zijn partijgenoten aanvaardbaar zal zijn. Hij herformuleerde de tekst zo dat er voor de wetgever ruimte blijft om de voorwaarden voor een abortus desgewenst te veranderen. Een belangrijk kritiekpunt van rechtse afgevaardigden was namelijk dat het wetsvoorstel van Panot het recht op abortus absoluut en onvoorwaardelijk zou maken. Die kritiek zou hiermee zijn ondervangen.

Voor senatoren ter rechter- én ter linkerzijde is het nu de vraag of ze met dit compromisvoorstel kunnen leven. Belangrijk in dit verband is dat de meeste centrumrechtse politici niet zozeer willen morrelen aan de bestaande abortuspraktijk. Ze vinden grondwettelijke verankering echter onnodig of wetsvoorstellen daartoe te massief geformuleerd. Tot die laatste groep behoort Bas. De vraag is hoeveel geestverwanten hij heeft.

Referendum

Als de Senaat het wetsvoorstel aanvaardt, moet het volk zich er nog in een referendum over uitspreken. Wanneer een voorstel tot grondwetswijziging niet van een regeringspartij komt, is dat in Frankrijk het vereiste sluitstuk van de route.

Het voormalige Joegoslavië is vooralsnog het enige land dat het recht op abortus, tot tien weken van de zwangerschap, ooit expliciet opnam in de grondwet. Chilenen verwierpen september vorig jaar in een referendum een concept-grondwet waarin het recht op abortus was opgenomen.