Nu heeft het panarabisme nooit opgeleverd wat de voorstanders ervan hoopten. Vooral in de jaren 60 en 70 probeerden diverse Arabische landen te fuseren, maar op een enkele uitzondering na liepen die fusies op drama’s uit. Wat ook niet hielp, was dat Arabische legers samen in 1967 Israël aanvielen tijdens de Zesdaagse Oorlog, maar verpletterend werden verslagen.

Sindsdien is panarabisme een achterhaald concept geworden. Het is tegenwoordig meer ieder voor zich.

Tot nu. Hoewel overheden van Arabische landen weinig zien in nieuwe vormen van eenheid, blijkt anno 2022 tijdens het wereldkampioenschap voetbal in Qatar opeens dat de pan-Arabische gedachten op het grondvlak wel degelijk leven.

Allereerst werkt de locatie samenbindend. Qatar hoort bij de Arabische familie en het is voor het eerst dat een Arabisch land een mega-sportevenement zoals het WK voetbal organiseert. Het prestige daarvan straalt af op alle Arabische landen.

Ten tweede doen Arabische landen het veel beter dan verwacht op dit WK. Saudi-Arabië won onverwacht een belangrijke wedstrijd en werd toegejuicht door de hele Arabische wereld. Veel sterker nog geldt dat voor Marokko. Dit buitenbeentje in de Arabische familie, helemaal in het uiterste westen, is nog steeds in de race en heeft een aantal landen verslagen waarmee het historisch een ingewikkelde relatie heeft, zoals Spanje en Portugal. In die zin is het succes van Marokko bijna therapeutisch te noemen.

Maar Marokko speelt allang niet meer voor zichzelf. Tot in Oman, toch zo’n 7000 kilometer verwijderd van Marokko, gaan mensen toeterend en zwaaiend met Marokkaanse vlaggen de straat op. Het succes van Marokko is het succes van de Arabische wereld als geheel geworden. Marokko is de nieuwe kampioen van het panarabisme.

Islam

Dat panarabisme heeft anno nu wel een paar heel specifieke kenmerken. Ooit, in de jaren 70, was het vooral een seculiere en socialistische onderneming. Nu zien veel Arabische supporters het graag als een overwinning voor de islam. De hele oemma, het geheel van moslims wereldwijd, wordt als het ware opgetild door de winst van de Marokkaanse broeders.

Een ander specifiek kenmerk is de felle houding tegen Israël. Zoals westerse landen de neiging hebben om op dit WK te pas en te onpas een regenboogvlag te laten zien, zo doen Arabische supporters hetzelfde met de Palestijnse vlag. Marokkaanse jongeren in Nederland scanderen antisemitische leuzen; Israëlische journalisten in Qatar hebben het zwaar.

Dat de Marokkaanse overheid de banden met Israël juist heeft aangehaald, doet daar niks aan af. Het vroegere panarabisme was een zaak van overheden. Maar het panarabisme 2.0 is een zaak van het volk. Dat wordt niet langer verenigd door socialisme, maar door de islam en door een gedeelde anti-Israël-houding. En dat is niet per se een opbeurende conclusie.