Het roofdier was in 1988 uitgestorven verklaard, nadat de laatste bij het Friese Joure was doodgereden. „Ik kon eerst niet geloven dat de otter uitgestorven was”, haalt de Friese oud-waterschapsman Harrie Bosma herinneringen op. „Want ik vond nog otterkeutels. Maar het begon daarna toch wel erg stil te worden.”

Bosma raakte vanuit het waterschap It Fryske Gea vanaf 2002 nauw betrokken bij de uitzetprogramma’s van de Europese visotter. In enkele jaren tijd werden 31 otters uitgezet in Friesland; in 2020 werden er al 450 geteld. „Het gaat nu gelukkig weer goed met de otter.”

Wat is er sinds 1988 veranderd, waardoor de otter zich weer thuis voelt in Nederland?

Bosma resoluut: „De waterkwaliteit. Het water is stukken schoner geworden. Je kunt hier in het noorden de bodem van de sloten weer zien. Dat lukte in de jaren tachtig echt niet. Het was toen een groene soep. Daarvoor, in de jaren zestig, had je vervuiling met het verdelgingsmiddel DDT en giftige PCB’s. Chemieconcern Bayer loosde massaal op de Rijn; de rivier was een open riool. Ook werden sloten en beken rechtgetrokken, en het wegverkeer nam toe. Al die omstandigheden hebben de otter destijds de das omgedaan. Nu gaat het echt veel beter. We zien langzaamaan een verandering ten goede. Dat de otter nu ook in Noord-Holland is gezien, nou, dat mag ook wel, twintig jaar na het uitzetten.”

Hoe komt het dat Natuurmonumenten momenteel een petitie voorbereidt vanwege de slechte waterkwaliteit, terwijl we nu een opmars zien van de otter?

„Ik begrijp Natuurmonumenten wel: de waterkwaliteit kan altijd beter, zolang je niet op 100 procent zit. Daar moeten we ook voor knokken. Maar voor de otter is de waterkwaliteit nu weer goed genoeg. Het roofdier heeft kennelijk voldoende aan helder water. Hij profiteert ervan en kan zijn voedsel weer vinden. En die vis is nu trouwens ook veel schoner dan voor de eeuwwisseling.”

En de leefomgeving van de otter?

„Die is er ook op vooruitgegaan. De waterschappen leggen natuurvriendelijke oevers aan, ze maken de sloten anders schoon en er zijn natte verbindingszones gekomen.”

In Nederland rukt de wolf ook op, en dat veroorzaakt de nodige problemen. Hebben we straks ook gedoe om de otter?

„In Friesland zijn er particulieren met visvijvers. Als de otter die ontdekt, kan hij op een niet-natuurlijke manier snel grote vissen vangen. Net zoals de wolf schapen pakt. Voor gesneuvelde vissen is nog geen vergoedingsregeling. Maar ja, waar mensen wonen, kun je dit soort problemen verwachten. Een vos pakt ook weleens een kip.

Nieuws in beeld

Otter als een vis in schoon water. beeld Harrie Bosma

Twee otters gekiekt op de oever van een meer in Friesland. beeld Harrie Bosma

Twee otters verraden hun aanwezigheid in het Friese winterlandschap. beeld Harrie Bosma

Otterpoep, ook wel spraints genoemd, op een hoopje gekrabd. beeld Harrie Bosma

Otters met wildcamera vastgelegd. beeld Harrie Bosma

Wat wel een ding is, is de beroepsvisserij met palingfuiken. Die zijn zo groot dat je er met een kano in kunt varen. Als zij geen keerwand gebruiken, zwemt een otter ook gemakkelijk zo’n fuik in. En dan verdrinkt hij. Je zult vissers niet snel horen over de bijvangst van een otter; dan gooien ze hun eigen glazen in. Maar ik vermoed dat ze geregeld een dode otter in hun fuiken aantreffen. Dat is een van de oorzaken waardoor het roofdier zich niet nog sneller verspreidt.”

Als de otter verder oprukt in ons land, waar kunnen we hem dan nog meer verwachten?

„In de Biesbosch, da’s een prachtig gebied voor de otter. Als hij daar samen met de bever oprukt, zou dat machtig mooi zijn. De bever knaagt bomen om en de otter gebruikt die als dekking. Ze beconcurreren elkaar niet: de bever eet planten en de otter vis. Ook langs de grote rivieren zou de otter zich kunnen vestigen. Die zijn de laatste jaren een stuk schoner geworden.”

Als de otter zich ergens heeft gesetteld, waaraan kun je dat dan zien?

„Je moet in buurt van water zoeken. Zie je daar poep met schubben en graten, dan is dat niet van een steenmarter, maar gegarandeerd van een otter. Je moet er wel oog voor krijgen. In Friesland leren de mensen de sporen kennen, omdat ze die geregeld tegenkomen onder bruggen en langs de waterkant. Uit Limburg krijgen we nooit meldingen, omdat de mensen daar ook geen otter denken aan te treffen. En die beesten in Alkmaar? Die moeten daar ook al veel langer hebben gezeten. Maar mensen letten daar niet op als ze de sporen er niet verwachten.

Het beste kun je een keer met een excursie meegaan. Dan zie je bijvoorbeeld een grof aanvreten vis. Dat is dan geen bruine rat geweest, maar een otter. En als je een keer aan otterpoep hebt geroken, vergeet je die zoetige geur nooit meer.”