Yordredactie -  4 jul 2008 10:28 - Gewijzigd: 4 jul 2008 10:28

Voor het leven gebrandmerkt

Je denkt misschien dat slavernij iets is dat alleen in de donkere binnenlanden van Afrika voorkwam. Maar dan vergis je je. Ons eigen land speelde lange tijd een hoofdrol in de wereldwijde slavenhandel. Pas in 1863 schafte koning Willem III de slavernij in de Nederlandse koloniën officieel af. Op 1 juli was dat -nog maar- 145 jaar geleden.

Ruwe handen slepen je uit je hut. Je wordt geketend en geslagen. Een lange voettocht volgt. Naar de kust, waar de schepen klaarliggen voor de overtocht. Voor je aan boord gaat, schroeit een gloeiend heet ijzer een brandmerk in je huid. In het donkere ruim kun je nauwelijks ademhalen, zó vol gepakt is het. Onderweg over de oceaan sterven om je heen mensen van uitputting en pure ellende. Je bent ziek, bang en onzeker over je lot. Waar zal deze martelgang eindigen?

Aanvoer van slaven uit het binnenland.

Voor inwoners van Afrika is dit noodlot in de zeventiende eeuw een reëel scenario. Slavenhandelaren drijven talloze mensen naar de kust om ze te verkopen aan, jawel, Nederlandse kooplieden. Het zijn de dagen van de West-Indische Compagnie (WIC). Vanuit de Republiek der Nederlanden varen koopvaardijschepen de wereldzeeën over. Van Amsterdam naar de Afrikaanse kust, de ruimen vol textiel. In de havens ruilen de Nederlanders de stof voor slaven, om deze vervolgens naar de Amerika’s te verschepen. Daar moeten ze op de vele suiker- en koffieplantages aan het werk.

Het suiker van de Surinaamse en Antilliaanse plantages is gewild in Holland. In die dagen is het nog een luxeproduct. En hoe groter de vraag, des te groter de aanvoer van slaven. Tussen 1600 en 1800 transporteren Nederlandse schepen naar schatting 600.000 slaven de oceaan over.

Aan boord.

Bij aankomst krijgen de slaven opnieuw een brandmerk, dit keer van de plantage waarop ze moeten werken. Het leven is daar zwaar. Van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat keihard werken, in de brandende zon. Maar de slaven hebben geen keus. Pogingen tot ontsnapping komen hen op zware straffen te staan.

De meest gruwelijke lijfstraffen moeten ze ondergaan. Afgeranseld met zwepen van boombast, of levend opgehangen aan hun ribben. Nadat ze gedwongen zo’n verschrikkelijk tafereel moeten bekijken, laten de andere slaven het wel uit hun hoofd om weg te lopen.

Zware lijfstraffen.

En dan te bedenken dat de behandeling van de slaven wordt goedgepraat met de Bijbel in de hand. Het was immers Noach zelf die Kanaän (Cham) vervloekte? „Een knecht der knechten zij hij zijn broederen!” De zwarten waren gewoon voorbestemd om als slaven te dienen.

Van de gouden eeuw herinneren we ons vaak alleen de successen van de Nederlandse koopvaardij. Schatrijk was ons land. In Amsterdam zijn de sporen van die gloriedagen nog overal te zien. Prachtige panden die het eigendom waren van steenrijke slavenhandelaren. Zo was de huidige ambtswoning van burgemeester Cohen ooit het bezit van Paulus Godin, destijds een van de machtigste kooplieden.

Dat die rijkdom grotendeels verkregen werd over de rug van honderdduizenden slaven, krijgt nauwelijks aandacht. In Nederland leven veel mensen van wie de voorouders in Suriname of op de Antillen tijdens de slavernij geboren zijn.

Pas nu beginnen we een klein beetje te beseffen hoe groot de last van het verleden is. Premier Balkenende hield deze week, op 1 juli, een toespraak bij het Slavenmonument in Amsterdam. „Een smet op het blazoen van ons land,” noemde hij het Nederlandse slavernijverleden. „We mogen er niet meer over zwijgen.”

Balkenende bij het Slavenmonument.

Ondanks die mooie woorden is slavernij echter nog steeds niet uitgebannen. Kinderarbeid en mensenhandel zorgen ook nu nog voor schrijnende onderdrukking.  Alleen al daarom moeten we ons meer bewust worden van ons eigen slavernijverleden.

Kinderarbeid in Pakistan.

Wil je meer weten over Nederland en de slavernij? Ga dan eens kijken bij het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) in Amsterdam. De tentoonstelling ”Doorbreek de stilte” vertelt het trieste verhaal van het Nederlandse slavernijverleden. Je kunt er ook met je klas heen. Kijk op www.ninsee.nl voor meer informatie.

Bekijk ook de slideshow over slavernij.