De commotie die dit voorjaar in Amerika losbarstte toen de film ”Unplanned” in première ging, heeft Stichting Schreeuw om Leven er niet van weerhouden om samen met een aantal partners te regelen dat deze film ook in de Benelux getoond zal worden. Woordvoerder Kees van Helden zei zaterdag in het Reformatorisch Dagblad dat hij zeker weerstand verwacht. En dat lijkt reëel.

”Unplanned” biedt een schokkend beeld van hetgeen er werkelijk bij een abortus provocatus gebeurt. En wanneer dat bij een breed publiek onder de aandacht wordt gebracht, zijn de scherpste woorden van afgrijzen vaak nog niet sterk genoeg om de afkeuring te laten blijken. Drie weken geleden noemde de Canadese krant The Globe and Mail de film „een walgelijk stuk propaganda dat de gezondheid van een vrouw in gevaar kan brengen.” Die kwalificatie was geen uitzondering. De Britse krant The Guardian schreef dat ”Unplanned” „weerzinwekkend” is.

Abby Johnson

De film ”Unplanned” is gebaseerd op het gelijknamige boek dat een periode uit het leven van de Amerikaanse Abby Johnson beschrijft. Na haar studie ging Abby als vrijwilligster werken bij Planned Parenthood (PP), een organisatie in de VS die zich ten doel stelt kwalitatief hoogwaardige gezondheidszorg toegankelijk te maken voor vrouwen. PP, die klinieken heeft in heel de VS, is vooral bekend als een instelling waar vrouwen abortus kunnen laten plegen.

Abby Johnson begon haar loopbaan bij PP in Houston. In de kliniek daar, de grootste abortuskliniek op het hele westelijke halfrond, worden jaarlijks 22.000 zwangerschappen bewust afgebroken. Abby Johnson klom op tot directeur van de instelling.

Aanvankelijk deed ze haar werk met overtuiging. Zij had geen enkel bezwaar tegen abortus. Zag die als een „mooie oplossing voor vrouwen die een ‘ongelukje’ was overkomen.” Ze liet ook bij zichzelf een abortus uitvoeren toen ze voor de eerste keer zwanger was geraakt. Reden daarvoor was dat ze ontdekte een kindje te verwachten nadat ze twee weken eerder van haar man was gescheiden.

Hoewel de artsen haar vooraf zeiden dat de ingreep weinig voorstelde, ervoer ze die als pijnlijk – niet zozeer lichamelijk maar vooral ook psychisch. Bijna tien jaar later zei ze in een interview met de National Review Online (NRO): „Eigenlijk zijn toen de eerste barstjes gekomen in mijn vaste overtuiging dat abortus een onschuldige ingreep is.”

Langzaam nam de twijfel verder toe. Het zwijgende protest van een non die bijna elke dag bij de ingang van de kliniek stond, zette haar verder aan het denken. In ieder geval leidde dat ertoe dat ze bij een nieuwe zwangerschap –ze was inmiddels voor de tweede keer getrouwd– het advies in de wind sloeg om weer abortus te laten plegen. Een van de directieleden van PP drong daar bij haar sterk op aan. Ze wees zijn raad resoluut van de hand. „Ik kon het niet, ik wilde het niet”, zei Abby Johnson in een interview met Fox News.

Formeel beleid

Binnen de organisatie sprak ze haar aarzeling uit over de strategie om zo veel mogelijk abortussen te laten uitvoeren. Dat werd haar kwalijk genomen. Achteraf stelde ze in een vraaggesprek met de NRO dat formeel het beleid van PP is vrouwen helpen, maar dat het er de organisatie feitelijk om gaat zo veel mogelijk abortussen te laten uitvoeren en daardoor zo veel mogelijk inkomsten te genereren.

De echte omslag kwam eind september 2009, toen Abby Johnson onverwacht gevraagd werd in te vallen voor een assistente bij een abortus. Toen ontdekte ze wat er in werkelijkheid gebeurt als een zwangerschap wordt afgebroken. Op een scherm zag ze hoe de foetus met terugtrekkende bewegingen probeerde het leven te behouden, maar uiteindelijk de ongelijke strijd moest verliezen.

Die ervaring deed voor haar de deur dicht. Ze nam vrijwel direct ontslag. Ze kon niet langer verantwoordelijkheid dragen voor „de industrie van het doden van ontluikend leven.”

Abby Johnsons sloot zich aan bij een prolifeorganisatie en via spreekbeurten en publicaties ging ze de strijd aan tegen de abortuspraktijk in Amerika. PP probeerde haar monddood te maken door haar voor de rechter te dagen omdat ze vertrouwelijke bedrijfsgegevens op straat zou brengen. Die zaak verloor PP.

Het levensverhaal van Abby Johnson verscheen in 2010. Het boek zorgde ervoor dat ze nationale bekendheid kreeg. Tijdens hoorzittingen over het abortusvraagstuk in het Amerikaanse Congres en bij protestbijeenkomsten werd ze een bekende spreker.

Lees ook

Kees van Helden: „Prolifefilm moet vooral seculieren bereiken”

Gewaarschuwd

In 2018 viel het besluit om op basis van het verhaal van Abby Johnson een film te maken. Chuck Konzelman en Cary Solomon schreven een script dat ze aan haar voorlegden. Later zei Johnson daarover: „De eerste vijftien pagina’s haatte ik mezelf. Maar ik ben blijven lezen en aan het einde was ik positief. Dit was mijn verhaal.”

De acteurs die zouden meewerken, werden vooraf gewaarschuwd dat vanwege de inhoud van de film hun deelname aan het project latere carrièrekansen zou kunnen blokkeren. Voor zover bekend haakte niemand af.

Vooraf moesten de medewerkers ook een schriftelijke verklaring tekenen dat ze tot aan de première geen informatie met anderen zouden delen. „We wisten dat er mensen en organisaties waren die het hele project graag zouden laten mislukken en die ook niet te beroerd waren om daar een handje bij te helpen. Vandaar deze geheimzinnigheid en zorgvuldigheid.”

Eind maart van dit jaar kwam de film in Amerika in de bioscopen. De makers vroegen zich af of ze productiekosten, zo’n 6 miljoen dollar, wel zouden terugverdienen. Grote televisiemaatschappijen en ook Google weigerden advertenties en promotiefilmpjes te plaatsen. Alleen de zenders Fox News en de Christian Broadcasting Network waren bereid reclame te maken.

Tweede zorgwekkende punt was dat de Amerikaanse dienst voor filmkeuring de productie een zogenoemde R-rating gaf. Dat betekent dat kinderen onder de zeventien jaar de film alleen mogen bekijken als er een ouder bij is. Een woordvoerder van het bedrijf dat de film distribueert zei daarover: „Elk meisje van vijftien kan zonder instemming of medeweten van haar ouders een abortus laten uitvoeren. Maar ze mag niet op het scherm zien wat er dan gebeurt. Dat is vreemd.”

Binnen de prolifebeweging werd het besluit van de filmkeuring gezien als een ideologisch gemotiveerde beslissing. Mike Huckabee, voormalig Republikeins kandidaat voor het presidentschap, was een van de degenen die protest bij de dienst voor filmkeuring aantekenden. Hij sprak van „tendentieuze censuur.” Abby Johnson zelf zat er minder mee. „The Passion of the Christ, de film over het lijden van de Heere Jezus, kreeg ook een R-rating. We zijn dus in goed gezelschap.” Wel schreef ze een open brief aan ouders waarin ze zei dat de film geen scènes met naaktheid, seks of profaniteit kent. De producers besloten overigens geen officieel bezwaar te maken omdat het beginnen van een beroepsprocedure zouden leiden tot maanden vertraging.

Derde tegenvaller was dat op de dag dat de film in première ging, het Twitteraccount van ”Unplanned” plotseling uitviel. Volgens Twitter ging het om een technisch probleem dat niet zomaar kon worden verholpen. Men moest rekenen met een reparatietijd van minstens 24 uur. Van verschillende zijden kwam er hevig protest. Senator Josh Hawley verweet Twitter het censureren van conservatieve ideeën. Ook senator Ted Cruz en president Trump tekenden protest aan. Opvallend was dat het probleem ineens onverwacht snel werd opgelost. En tot verbazing van iedereen bleek het account binnen enkele uren 300.000 volgers te hebben.

Gruwelijk

Al die hindernissen konden niet voorkomen dat de film in meer dan duizend bioscopen werd gedraaid, vooral in het midden, westen en zuiden van de VS. Binnen een week hadden de makers de productiekosten eruit. „Dat is mooi”, zei Abby Johnson. „Maar belangrijker is dat duizenden mensen de gruwelijkheid van abortus met eigen ogen hebben gezien.”

De recensies waren doorgaans niet positief, vooral toen bleek dat de film duidelijk bedoeld was om ook mensen die voor abortus zijn tot nadenken te stemmen. The Globe and Mail: „Als de film alleen bedoeld was om eigen achterban te bedienen, zou hij niet meer zijn dan vervelend. Maar de makers willen ook buiten hun eigen kring komen. Daarom is die film zo gevaarlijk. Juist in een tijd dat het recht op abortus zo onder druk staat.” The Hollywood Reporter schreef dat de film „een tweederangs propaganda van het allerslechtste soort” was.

Opvallend is dat Mirjam Sterk, voormalig kamerlid voor het CDA, zich bij de negatieve beoordelingen aansloot. Sinds 2017 woont zij met jaar gezin in de VS. Op haar weblog schreef zij: „”Unplanned” is een onsmakelijke, Amerikaanse propagandafilm van de prolifebeweging in een tijd waarin het zwaarbevochten recht op abortus en zelfbeschikking in allerlei conservatieve staten steeds weer wordt teruggedrongen. (…) Een dergelijk ingewikkeld vraagstuk rondom leven en dood, wat zo kwetsbaar en persoonlijk is en wat zo verdrietig en ingrijpend is, is niet gediend met deze film.”

Zoals verwacht kwam er ook kritiek van de organisatie PP. Die beweert dat op datum waarop Abby Johnson bij de ingreep aanwezig was, er geen zwarte vrouw kwam vragen om een abortus bij een vrucht van dertien weken. Nergens in de logboeken zou zo’n geval op die dag staan. En de Amerikaanse vereniging voor gynaecologen stelt dat een foetus van dertien weken niet kan tegenstribbelen zoals Abby Johnson dat zou hebben gezien.

Tegenspraak

En Abby Johnson? Die wijst dergelijke kritiek van de hand. „Ik ken de feiten. Ik was erbij. De administratie is niet het eind van alle tegenspraak. Dat een vrucht van drie maanden geen gevoel zou hebben, willen gynaecologen graag laten geloven. Maar de werkelijkheid is anders.”

Dankbaar is de voormalige directeur van een abortuskliniek dat de film effect sorteert. In goed twee maanden tijd zijn er in Amerika meer dan honderd verpleegkundigen en artsen die een punt hebben gezet achter hun meewerking aan abortus. Zij raakten vaak werkloos. „Maar daar wordt wel weer voor gezorgd”, zegt Abbey Johnson. Vaak spant zij zich persoonlijk in om een nieuwe baan te vinden voor mensen die breken met hun verleden in een abortuskliniek.