Wetenschap 23 maart 1999

Christoffel Columbus

Door J. Reijnoudt
Hij slaagde er als ontdekkingsreiziger niet in om, varend in westelijke richting, Indië te bereiken. Na in 1492 als eerste Europeaan op de Bahama's te landen, zeilde hij nog drie keer vanuit Europa naar het westen. Ook na die laatste reis had hij zijn doel niet bereikt en hij was zich er ook niet van bewust een nieuw werelddeel verkend te hebben. Toch is Christoffel Columbus zonder twijfel de bekendste ontdekkingsreiziger.
Replica van de Santa Maria
Christoforo Colombo, dat is zijn werkelijke naam, komt in 1451 in Genua (Italië) ter wereld als zoon van een wever. Hij ziet niets in de textiel en vaart als 14-jarige matroos het zeegat uit. Op zijn 30e is hij kapitein.

De overstap naar Portugal maakt hij in 1476. In die tijd krijgt Columbus ook het idee om via een westelijke route Indië te bereiken. Portugezen, Spanjaarden en Engelsen varen tot dan toe allemaal om Afrika heen naar Indië. Het Portugese vorstenhuis ziet ook niets in een andere route en daarom klopt Columbus in 1482 tevergeefs aan bij koning Jan II van Portugal voor geld, bemanning en schepen. Dat brengt hem op het idee het bij de concurrent te proberen. Als hij in 1492 voor de tweede keer aandringt bij koning Ferdinand en koningin Isabella van Spanje krijgt hij zijn zin.

Gevangenis
Met drie schepen –de Nina, de Pinta en de Santa Maria– en 88 bemanningsleden, voor een deel afkomstig uit de gevangenis, vertrekt Columbus op 3 augustus 1492 in westelijke richting naar Indië. Op 10 oktober smeekt een groot deel van de bemanning hem de tocht te staken. Niet iedereen gelooft de kapitein, die er vast van overtuigd is dat de wereld een bolvorm heeft. Bij veel bemanningsleden groeit de vrees –zeker als het beloofde land uitblijft– vroeg of laat van deze aarde af te storten.

Hun kapitein zegt toe: „Nog 2 dagen en dan keren we om.” Echter, 2 dagen later ziet Columbus vogels. Hij besluit van koers te veranderen om de dieren te volgen en in de morgen van 12 oktober ziet matroos Rodrigo deTriana van de Pinta land.

Columbus kleedt zich als een vorst, gaat aan land, kust de grond en claimt het als deel van Spanje. De plaatselijke bevolking noemt hij indianen –omdat hij denkt Indië bereikt te hebben– en het gebied krijgt de naam San Salvador.

Op zoek naar goud bezoekt hij nog een aantal andere eilanden in die buurt. Daarbij verliest hij zijn schip de Santa Maria op een koraalrif. Aanvankelijk denkt Columbus nog dat hij na een paar weken schatrijk zal terugkeren, maar dat valt zwaar tegen. Hij vindt geen edelmetaal en neemt ten slotte als bewijs een aantal Indiërs mee voor zijn sponsors.

Zelf blijft Columbus ervan overtuigd dat hij via de Atlantische Oceaan de oostkust van Azië heeft bereikt. Hij slaagt er nog drie keer in geld te krijgen voor expedities –in 1493-1496,1498 en 1502-1503– naar West-Indië. Bij zijn tweede reis vertrekt hij met niet minder dan zeventien schepen en 1200 bemanningsleden. Goud en slaven zouden de buit zijn. Het eerste is schaars, de tweede categorie is ruim voor handen, maar dat loopt voor veel indianen dramatisch af; zij overleven de zeereis niet.

Noormannen
Merkwaardig genoeg is ook op veel plaatsen in Noord-Amerika Columbus een graag gebruikte naam, terwijl hij er nooit voet aan wal zette. De eerste Spaanse ontdekkingsreiziger die dat wel deed, was Juan Ponce de León, ooit vennoot van Columbus. Hij was zeker niet de eerste westerling die Noord-Amerika aandeed. Naar alle waarschijnlijkheid is dat Leif Eriksson geweest, die al in het jaar 1000 met een groep Noormannen in die buurt kwam. Hoe dan ook: geen van hen kreeg het continent op zijn naam. Dat lukte wel de Italiaan Amerigo Vespucci –eerder matroos bij Columbus– die in 1499-1500 zijn eerste tocht naar Amerika maakte.

En wat Columbus niet lukte, kreeg de Portugees Magelhaes uiteindelijk in 1521 wel voor elkaar. Op 21 oktober 1520 voer hij door de naar hem genoemde zeestraat de Stille Oceaan op. Zelf sprak hij van de Allerheiligenstraat. Magelhaes is ook de man die bekendstaat als de eerste zeevaarder die een rondje om de wereld maakte, maar dat is niet juist. Hij sneuvelde in 1521 in een gevecht met de Filippijnse bevolking. Niet hij, maar zijn stuurman Juan Sebastian de Elcano loodste het enige van de vijf schepen waarmee Magelhaes was vertrokken veilig de thuishaven binnen.

 Het wiel is al uitgevonden in de tijd van de aartsvaders, maar ook het laatste millennium zat vol lumineuze ideeën. Van buskruit tot landmijn, van gloeilamp tot kernenergie, van step tot vliegtuig. In een reeks van honderd artikelen belichten we allerlei wetenschappelijke, medische en technische doorbraken, en het gedachtegoed van belangrijke wetenschappers, uit het bijna voorbije millennium.

Zie ook: Serie uitvindingen