Agrarische sector wacht af met investeren

Boeren moeten uit
ander vaatje tappen

De loonwerksector heeft leergeld betaald. Letterlijk. „Begin jaren '90 moesten we speciale apparatuur aanschaffen om op weilanden de mest in de grond injecteren”, vertelt M. Verhoef, loonwerker in Nijkerk. Hij gaf bijna 400.000 gulden uit aan een zware trekker met mesttank en injecteur. „Maar toen we alles hadden staan, is de regeling een jaar uitgesteld.” Verhoef is niet de enige loonwerker waar de grote investering een jaar lang werkloos „achter in de schuur bleef staan.” In de agrarische sector stond voor 70 miljoen gulden aan mestapparatuur stil.

In 1996 trad een andere regeling in werking. Ook op bouwland –voor maïs en akkerbouwgewassen– moest de mest direct de grond worden ingewerkt. Verhoef en zijn collega's investeerden opnieuw. „Met wat aanpassingen aan een bestaande tank en de aanschaf van een nieuwe bemester kostte mij dat 50.000 gulden”, aldus de Nijkerker. Ook van deze wet werd de uitvoering een jaar opgeschoven. „Vrijwel geen enkele boer belde dus om mijn machine.”

In januari vorig jaar kocht Verhoef een weeginstallatie op zijn mestvrachtwagen. Kosten: 60.000 gulden. Reden: „We zouden voortaan alle mest moeten wegen en bemonsteren.” De overheid maakte een uitzondering: mest die binnen een straal van 10 kilometer kan worden afgezet, hoeft niet gewogen. „Elke boer wil dus zijn mest 'om de deur' afzetten. Dat scheelt weegkosten”, aldus Verhoef. Het gevolg is dat een loonwerker ook deze investering niet snel zal terugverdienen.

Minas
De Haagse maatregelen zijn bedoeld om de verontreiniging van het milieu door mest aan banden te leggen. Mest bevat nuttige voedingsstoffen, maar teveel van de bruine substantie beïnvloedt de kwaliteit van het grondwater negatief. Het ministerie van Landbouw is bezig met de laatste fase van een halverwege de jaren '80 gestarte aanpak. Die bestaat uit het mineralenaangiftesysteem (Minas): vanaf 1 januari 1998 moeten de aan- en afvoer van stikstof en fosfaat op een bedrijf precies op elkaar afgestemd zijn. Elk bedrijf moet alle mineralen die binnenkomen –bijvoorbeeld via voer en kunstmest– registreren. Alles wat het bedrijf verbruikt en verlaat –gewassen, producten en mest– ook. Ontstaat op het bedrijf een overschot aan mineralen, dan moet de boer daarover een heffing betalen.

Een groot deel van de mineralen die een bedrijf aan- of afvoert, zit in de mest. Voor een goede mestboekhouding moet de boer weten om hoeveel mest het gaat en hoe hoog de gehaltes aan nitraat en fosfaat zijn. Dat kan alleen door de mest te wegen en te bemonsteren. Wegen gebeurt op een weegbrug of met een weegsysteem op de tank die de mest vervoert. Bemonsteren is lastig: de boer moet een potje mest verzamelen dat een 'gemiddelde' van de tank bevat, en dat naar een laboratorium sturen.

Twee firma's hebben inmiddels apparatuur op de markt gebracht waarmee de boer of loonwerker zo'n mestmonster kan nemen (zie onderstaand artikel). Dat gebeurt nu meestal uit de losse pols en daarom is het onnauwkeurig. Daarom besloot minister Apotheker vorige week dat mesttransporten niet langer handmatig maar automatisch bemonsterd moeten worden. De apparatuur haalt tijdens het laden of lossen vijf porties mest uit een tank, zodat een nauwkeurig gemiddelde ontstaat.

Een nadeel van handmatig bemonsteren is de fraudegevoeligheid. „Een handvol kunstmest in het monster van de mest die je naar het laboratorium stuurt, is aantrekkelijk. Dan lijkt het alsof de mest die je bedrijf verlaat, veel stikstof en fosfaat bevat. Dat is goed voor je mineralenbalans en voorkomt een eventuele heffing”, zegt B. Langevoort, productspecialist van Eijkelkamp uit Giesbeek, een van de twee bedrijven die mestmonsterapparatuur leveren. De minister eist echter een fraudebestendige bemonstering.

Afhaken
De maatregel van Apotheker betekent opnieuw een investering voor boeren en loonwerkers. De installatie voor het automatisch monsteren van de mest en het sluiten van de verpakking zal bij beide fabrikanten rond de 35.000 gulden kosten, exclusief opbouw. De oude regeling kende een uitzondering voor mesttransporten binnen een straal van 10 kilometer, zodat veel boeren de mest op hun eigen land of in hun omgeving kwijt konden. De Tweede Kamer bleek vorige week echter bezorgd over de toename van de hoeveelheid mest, en besloot deze uitzondering te schrappen. In de praktijk zullen boeren niet snel overgaan tot de aanschaf van monsterapparatuur. De kleine giertank verdwijnt en mesttransport wordt het werk van gespecialiseerde bedrijven.

Maar de loonwerkers staan evenmin te trappelen. Omdat elke tank voorzien moet zijn van monsterapparatuur, zullen veel bedrijven afhaken, verwacht een loonwerker uit de Peel die zich bij Eijkelkamp laat informeren over de mogelijkheden. „We wachten het allemaal nog even af. Voordat wij gaan investeren, willen we eerst zeker weten wat mag en niet mag, het is nu nog te ondoorzichtig. Bovendien, de apparatuur is nog niet eens beschikbaar.” De ondernemer kent een collega met twintig mestvrachtwagens. „Die moet dus voor meer dan een half miljoen gaan investeren.”