Internet maakt ook
van Rusland een dorp

De Koude Oorlog is op een dieptepunt, in 1968, als het Amerikaanse ministerie van defensie de opdracht geeft een computernetwerk te bouwen dat een Russische atoomaanval kan doorstaan. Drie decennia later kletsen Russische jongelui via datzelfde netwerk honderduit met hun Amerikaanse vriendjes en vriendinnetjes en kan Clinton een camera op het Kremlin richten. De automatisering hield niet stil bij het IJzeren Gordijn, het Internet evenmin.

De Lenin-bibliotheek in Moskou is de grootste in Europa en een van de grootste ter wereld. Snel even een boek lenen is er echter niet bij. Buitenlanders krijgen op vertoon van visum en paspoort een tijdelijke entreekaart. Een niet erg vriendelijke dame geeft een kaartje voor je jas en een tweede kaartje voor je tas. Aan het volgende loket krijg je een boekenbriefje, daar komt een stempel op zodra je ergens een boek opvraagt. Na afloop voorzie je het briefje van naam en datum, een andere dame zet er een stempel op, vervolgens mag je het afgeven aan een meneer in uniform, en jas en tas weer ophalen.

De vele honderden meters houten kaartenbakken, de statige hal, de speciale leeszalen voor doctoren en hoogleraren, het wekt allemaal de indruk dat de tijd hier een kwarteeuw heeft stilgestaan. De bureaucratie viert hoogtij, de computer ontbreekt.

Dat laatste is echter schijn. In een van de zijkamers staat een computercatalogus, al toont het grote publiek er weinig belangstelling voor. Dat is anders bij de Internet-machines. Na een waar doolhof aan gangen en trappen blijkt zich op de vierde verdieping een speciale Internet-ruimte te bevinden, met acht snelle computers. „Ze zijn bijna permanent bezet”, vertelt de beheerder. „Het gebruik van de machines kost 10 roebel (circa 1,20 gulden) per uur. Als je hulp nodig hebt, 20 roebel. Maar er valt natuurlijk te onderhandelen”, lacht hij.

Stamkroeg
Het zaaltje in de Lenin-bibliotheek is een van de weinige publieke ruimtes waar Moskovieten toegang hebben tot het wereldwijde web. Achter de computers zitten vooral jongelui. Net als in Virtual World aan de Wolgograd-boulevard, een van de pakweg tien Internet-cafés die Moskou telt. Virtual World ziet er een stuk aantrekkelijker uit dan de sobere ruimte in de Lenin-bibliotheek.

Café is eigenlijk niet het goede woord. Evenals de meeste Internet-cafés heeft Virtual World meer weg van een glimmende computershowroom dan van een stamkroeg. Het ís in feite een showroom, van de bijbehorende computerwinkel Party. Dat verklaart ook waarom het gebruik van de negen computers gratis is. Het zaaltje is schoon, heeft een moderne uitstraling en zit iedere dag vol, tot 's avonds 9 uur.

„De verbinding is hier traag”, klaagt Alexander Spitsyn, „maar het is gratis, dat vergoedt veel”. De 17-jarige jongen werkt bij een bouwbedrijf en bezoekt Virtual World ten minste twee keer in de week. Net als de meeste gasten houdt hij zich urenlang bezig met chatten, kletsen via Internet. Twee andere jongens zitten gekluisterd aan het scherm, ze proberen muziekfragmenten op te halen van Amerikaanse computers.

Ook Helena Nazarova (22) gebruikt Internet vooral om te chatten. Ze is vaste klant in een Internet-salon vlak bij de Boulevard van de Vrede en betaalt daar 40 roebel per uur voor. Helena is werkloos en moet wel van goede komaf zijn, anders kun je je dat niet veroorloven. Toch schrijft ze gretig het adres van Virtual World op, waar het internetten gratis is.

”Misinterpretaties”
Naast e-mailen blijkt chatten de favoriete hobby van veel internetters. De best bezochte Russische Internet-pagina –77.000 bezoekers per dag– is die met dollarkoersen en beursgegevens, niet verwonderlijk in tijden van economische recessie. Een goede tweede is een pagina met Russische anekdotes, de zondag is een topdag met meer dan 30.000 bezoekers. Het blijkt de ingang te zijn tot de chatrooms, pagina's waar vooral jongeren korte berichten uitwisselen. De onderwerpen waaruit ze kunnen kiezen, lijken op die in het Westen. Uitzondering is de chatroom voor “westerse misinterpretaties”. Ook de inhoud lijkt puur Nederlands: veel zeurkousen, racisten en bezoekers met minder eerzame bedoelingen. Serieuze discussies zijn veruit in de minderheid.

Thuis internetten is voor veel Russen niet weggelegd, zegt Mariya Pimonenko (20). Ze is studeert toerisme aan de universiteit van Sint-Petersburg en is vaak te vinden in een van de digitale babbelboxen. Mariya heeft thuis een Internet-aansluiting, het abonnement kost haar 20 gulden per maand en daarnaast 3 gulden per uur. Voor een student die een studiebeurs krijgt van 100 roebel (12 gulden) per maand is dat alleen te betalen met behulp van een bijbaantje. „Ik gebruik Internet niet alleen voor m'n plezier maar ook voor mijn studie”, verdedigt ze, maar ze geeft toe dat ze regelmatig chat. „We kletsen over van alles en nog wat. Over jezelf, je hobby's, over muziek, sport en film en over het weer”.

Het Internet-gebruik in Rusland zit sterk in de lift. Begin 1997 konden naar schatting 200.000 à 300.000 mensen terecht op het wereldwijde web, in juli dit jaar was dat opgelopen tot 1 miljoen. De slechte kwaliteit van het telefoonnetwerk is een forse beperking, maar de verbindingen tussen de steden worden sterk uitgebreid en zijn steeds sneller. Zo is er een supersnelle glasvezelverbinding tussen Moskou en Japan, een soort transsiberische hogesnelheidslijn die 650 megabit per seconde verstuurt. Soortgelijke lijntjes lopen er vanaf Moskou naar Italië en Finland.

Eén miljoen internetters op 160 miljoen Russen is maar een schijntje vergeleken met de 1,4 miljoen Nederlanders die regelmatig gebruikmaken van Internet. Het is echter voldoende om ook de Amerikaanse schaduwkanten te importeren. Mariya denkt dat steeds meer Russen verslaafd raken aan het medium. „Tegenwoordig lijkt Internet wel een ziekte te zijn voor de jongelui en zelfs voor ouderen. Velen zitten de hele dag aan de computer en ze wonen in Internet. Het is hun leven, hun huis, familie en hun vriend. Het is net een drug, als je het eenmaal probeert kun je er niet meer mee stoppen. Althans, zo denk ik erover”.

”Russia Today” is een Engelstalige nieuwsbron over Rusland: www.russiatoday.com. Andere Internet-kranten zijn “The Moscow Times”, www.moscowtimes.ru.

Kremlin Live vierde vorige week haar eerste verjaardag: www.kremlinkam.com, een camera stuurt elke minuut een nieuw plaatje van het Rode Plein, voorzien van het weerbericht en de dollarkoers.

Friends and Partners is een speciale pagina voor contacten tussen Russen en Amerikanen: www.friends-partners.org/friends.