Een miljoen voor een kloon

Tien en een halve maand oud is het jochie. Blauwe ogen. De brede lach laat een tandeloze mond zien, het ventje kan al één woord uitbrengen: „Dada.” De bezorgde vader draagt de baby een ziekenhuis binnen voor een ernstige ingreep: een openhartoperatie. De arts geeft de ouders 94 procent kans op volledig herstel. „Na zeventien dagen vechten, samen met mijn vrouw, familie en vrienden, slapen op de vloer naast mijn kind, bidden en huilen, overleed onze baby en verloren we hem.”

„We wisten niet wat we moesten doen. Ik kon niet accepteren dat het voorbij was voor mijn kind. Sinds onze Heere en Verlosser Jezus Christus tot Lazarus riep: Kom uit, is geen mens in staat geweest de brede rivier van de dood te overbruggen. Ik hoopte en bad dat mijn kind de eerste zou zijn, minder kon ik niet voor hem doen. Ik besloot het kind niet op te geven. Ik zou niet rusten voordat ik zijn genen een nieuwe kans had gegeven.”

Er is maar één mogelijkheid, beseffen de ouders: kloneren. Ze zorgen dat geschikte weefsels van het lichaam bewaard blijven en de vader zoekt de hele wereld af naar wetenschappers die hem willen helpen. Ten langen leste klopt het stel aan bij de sekte van Raël, een 'profeet' die al sinds 1973 over kloneren spreekt als dé methode om het eeuwige leven te bereiken.

Die ontmoeting, vorig jaar juni, brengt alle ingrediënten voor het kloneren van mensen bijeen. Thymus- en huidweefsel van een baby, twee weken voor het overlijden ingevroren; bemiddelde ouders die ruim 1 miljoen gulden willen betalen voor het experiment; een sekteleider die vast gelooft dat kloneren de weg is tot het eeuwige leven; vier wetenschappers die de experimenten in het geheim voorbereiden; een laboratorium in een onbekend Amerikaans gebouw; honderd vrouwelijke volgelingen die in de rij staan om draagmoeder te mogen zijn en die dolgraag de eerste gekloonde baby op de wereld willen zetten; en minstens evenveel belangstellenden die bereid zijn 200.000 dollar neer te tellen voor volgende klonen, van zichzelf of van een overleden familielid.

Hiroshima
Wie kennisneemt van Raël en zijn ideeën, moet moeite doen om niet in de lach te schieten. Claude Vorilhon –de echte naam van de sekteleider– gelooft dat alle leven op aarde gebracht is door wezens van een verre planeet, vanuit een laboratorium in de buurt van Jeruzalem. In 1973 had Raël een ontmoeting met deze wezens, hij duidt ze aan met Elohim. Ze hebben een levensduur van 700 jaar maar houden zichzelf nu al 25.000 jaar op de been door kloontechnieken. In 1945, na Hiroshima, is de mensheid het tijdperk binnengetreden van de Apocalyps, de openbaring. Nu, volgens Raëls jaartelling in 55 na Hiroshima, is de mens rijp voor de stap die de Elohim 25.000 jaar geleden maakten: zichzelf vereeuwigen. In maart 1997, een maand nadat het nieuws van kloonschaap Dolly bekend werd, richtte Raël op de Bahama's het bedrijf Clonaid op en beloofde hij de wereld de eerste menselijke kloon te zullen leveren.

Het hoongelach is inmiddels verstomd. Er is alle reden om Raël en zijn sekte serieus te nemen. Niet voor niets moest Raël een paar weken geleden verschijnen voor een kloononderzoekscommissie van het Amerikaanse Congres. De sekte is echter bang voor pottenkijkers: tot nu toe heeft niet één journalist het geheime laboratorium mogen bezoeken. Toch zijn inmiddels enkele uitgebreide artikelen verschenen in de New York Times en National Post –niet bepaald boulevardbladen– die een tipje van de sluier oplichten.

Laboratorium
De wetenschappelijke rechterhand van Raël is dr. Brigitte Boisselier, een Franse chemicus. Zij vertelde oktober vorig jaar op een persconferentie in San Francisco dat het bedrijf drie onderzoekers in dienst heeft genomen die binnen enkele weken met de experimenten zullen beginnen. Niemand kent de wetenschappers; één journalist heeft een anoniem telefoongesprek gehad met de celbioloog die de kloonexperimenten moet gaan uitvoeren. De eerste maanden zullen de onderzoekers oefenen met dierlijke eicellen, om de techniek onder de knie te krijgen.

Het laboratorium bevindt zich in de VS, in een van de staten waar kloneren niet expliciet verboden is. Het gebouw is aan de buitenkant niet herkenbaar als laboratorium, vertelt Boisselier, en bestaat uit twee ruimtes: een behandelkamer voor het 'oogsten' van eicellen uit draagmoeders en het implanteren van embryo's, en een ”clean room” voor het echte kloononderzoek en het kweken van de embryo's. Boisselier: „Bij elkaar kost de apparatuur niet meer dan 100.000 dollar.”

Half februari vertelt Boisselier aan de National Post dat de wetenschappers sinds twee weken met menselijke eicellen werken. Ze hanteren de Dolly-procedure: kerntransplantatie. De eerste stap is het verwijderen van de kern van de eicel. Daarna is het de kunst om de kern van een andere cel over te brengen in de leeggehaalde eicel. Ze zullen eerst oefenen met willekeurige cellen van iemand anders. Boisselier verwacht dat begin maart het serieuze werk kan beginnen: „Als ze ervan overtuigd zijn dat ze de techniek onder de knie hebben en de embryo's levensvatbaar zijn, zullen ze die vernietigen. Dan kunnen ze aan de slag met de cellen van het dode kind.”

Als waar is wat de sekte zegt, is het echte kloneren inmiddels begonnen. Dan start de zoektocht naar een kloonembryo dat geschikt is om te implanteren in een draagmoeder. De wetenschappers beschikken over apparatuur om DNA-onderzoek te verrichten en embryo's te screenen op afwijkingen. 'Fouten' kan Boisselier zich niet permitteren: „We zullen het ontwikkelende embryo en de zwangerschap zorgvuldig in de gaten houden. We willen een gezonde jongen.” De draagmoeder is erop voorbereid dat ze een abortus moeten ondergaan als uit echo- of vruchtwateronderzoek blijkt dat er wat mankeert aan de vrucht. De volgende draagmoeder staat dan gereed.

Een van de circa honderd draagmoeders is Boisseliers 22-jarige dochter Marina Cocolios, student aan een soort kunstacademie in Montreal. „Ik heb er altijd van gedroomd een baby te hebben, maar ik heb nu niet eens tijd voor mijn kat.” Ze heeft de ouders van het jongetje ontmoet en wil hen dolgraag helpen. „Ik geef deze zwangerschap als geschenk aan de hele mensheid.”

Boisselier meldt dat er veel belangstelling is voor de kloontechniek. Vanwege de verwachte publiciteit wil niemand de eerste zijn, maar voor de tweede kloonbaby bestaat een lange wachtrij. Ze heeft duizenden telefoontjes gekregen en spreekt zo'n honderd serieuze gegadigden. Over de prijs doet ze niet geheimzinnig: 200.000 dollar. De klanten zijn onvruchtbare of homoseksuele stellen, en ouders die een kind verloren hebben.

Afwijkingen
Raël beloofde vorig jaar dat hij voor eind 2001 de eerste kloonbaby op de televisie zal tonen. Dat zal niet meer lukken, maar uit de details die Boisselier vertelt, blijkt dat de sekte vastberaden is. Kijkt de wereld machteloos toe?

De opvallendste reactie is die van de Italiaanse gynaecoloog dr. Severino Antinori, eigenaar van drie IVF-klinieken en voorzitter van de Italian Society of Reproductive Medicine. Antinori wil de sekte de wind uit de zeilen nemen door zelf mensen te gaan kloneren. De arts heeft een twijfelachtige reputatie opgebouwd door de kinderwens van oudere vrouwen alsnog te vervullen. Extreemste voorbeeld is Rossana della Corte, die op 63-jarige leeftijd het leven gaf aan Ricardo, ter 'vervanging' van haar verongelukte zoon. Op 9 maart belegt Antinori een persconferentie in Rome, waar hij zich presenteert als voorzitter van een groepje wetenschappers die binnen twee jaar mensen willen kloneren „in een land rond de Middellandse Zee”, waarschijnlijk Israël of Cyprus.

Antinori en de Amerikaanse hoogleraar Panayiotis Zavos verdedigen hun klooninitiatief door te zeggen dat de techniek in geen geval in handen mag komen van sektes als die van Raël. Antinori vindt kloneren op zich ethisch verantwoord, maar niet wanneer commerciële bedrijven gaan kloneren om een replica te maken van mensen met bijzondere kwaliteiten of eigenschappen.

Veel rigoureuzer in zijn afwijzing is dr. Ian Wilmut, de 'vader' van Dolly. Eind maart schrijft hij in Science dat kloneren nog steeds een slecht begrepen techniek is, met veel risico's. „Op z'n best zal slechts een paar procent van de embryo's uitgroeien tot een vrucht die geboren kan worden en een groot percentage daarvan zal kort na de geboorte sterven.” In het geval van Dolly zijn 277 embryo's gemaakt, waarvan er 29 geschikt waren om in een draagmoeder te implanteren. Slechts één daarvan groeide uit tot een schaap.

Wilmut somt ook een lange reeks aan problemen op die voorkomen bij de gekloonde dieren die sinds Dolly geboren zijn en waarschuwt vooral voor lichamelijke of psychische afwijkingen die pas op latere leeftijd openbaar komen. Genetische screening is nu en in de komende jaren niet toereikend om die afwijkingen al in een embryo op te sporen. „Gevaarlijk en onverantwoord.” Ook Dolly blijkt aan zwaarlijvigheid te lijden. „Ik geloof dat er nog niet één normaal kloondier rondloopt”, zegt zijn collega-onderzoeker Rudolf Jaenisch.

Gewapend met deze munitie legt de Amerikaanse kloononderzoekscommissie op 28 maart zowel Raël als Zavos het vuur na aan de schenen. Een paar dagen eerder krijgen beiden een schriftelijke waarschuwing van de Food and Drug Administration (FDA) die hen erop wijst dat hun activiteiten illegaal zijn.

Tijdens de hoorzitting leest Boisselier een brief voor van de vader die zijn overleden kind wil laten kloneren. Ze vindt dat er meer aandacht moet zijn voor de kinderwens en wuift de risico's weg. „We weten veel meer van mensen dan van dieren. Bij IVF is het succespercentage 30 tot 40 procent en dat verwachten wij ook te bereiken.”

Raël zwaait met een manifest van 31 wetenschappers, onder wie een aantal Nobelprijswinnaars en een van de ontdekkers van het DNA, die vinden dat het kloneren van mensen niet mag worden verboden. Hij is vastbesloten naar het hooggerechtshof te stappen: „Dat zal het verbod bestempelen als strijdig met de grondwet, zoals dat ook met IVF is gebeurd. Als honderd jaar geleden religieuze machten wetten hadden uitgevaardigd tegen de vrijheid van wetenschap, zouden we vandaag de dag geen antibiotica, operaties, bloedtransfusies, orgaantransplantaties, vaccinaties, auto's, elektriciteit, computers en vliegtuigen hebben. We kunnen stellen dat ten minste 90 procent van de mensheid vandaag de dag in leven is dankzij de wetenschap. Stopzetten van wetenschap is een misdaad tegen de mensheid.”

De brief van de FDA en de hoorzitting maken blijkbaar weinig indruk. Op 5 april schrijft Boisselier aan USA Today over de voortgang van het onderzoek. „De Clonaid-wetenschappers zijn goed getraind en zijn nu in staat de kern uit eicellen te verwijderen en andere kernen daarin over te brengen. We hebben alle vertrouwen in het resultaat.”

Raël maakt zich evenmin zorgen om verzet vanuit het publiek. „Op de dag dat iedereen op CNN een lachende baby ziet –en het zal een vriendelijk kind zijn, want het wordt een kopie van een kind dat we kennen– zullen de mensen zeggen: Ah, dat is prachtig! en de publieke opinie zal omslaan.”

Sekte gereed om mensen te kloneren

Relevante websites:

Visie christen-bioethicus over kloneren

Artikel in New York Times over achtergronden van sekte en kloonplannen
(4 februari 2001)

Brief van vader die overleden kind wil laten kloneren (22 maart 2001)

Verklaring van Raël voor het Amerikaanse Congres
(28 maart 2001)

Twee organisaties die willen gaan kloneren, zijn aangeschreven door de FDA
(29 maart 2001)

Brief van dr. Boisselier over voortgang onderzoek
(5 april 2001)

Brief van dr. Boisselier over voortgang onderzoek
(5 april 2001)

Reactie van bioethicus op brief van vader
(8 april 2001)