Kerktelefoon via de kabel

Iedere zondagmorgen vertrekt een van de leden van de Gereformeerde Gemeente in Gouda naar het Groene Hartziekenhuis met een tas vol luisterkastjes. Patiënten in het ziekenhuis kunnen die dag via hun oortelefoon meeluisteren naar de diensten aan de Ronsseweg dank zij de kabelradio van het ziekenhuis.

„Al in 1996 werden wij benaderd door kabelmaatschappij Rekam met de vraag of we mee wilden doen met kerkuitzendingen over de kabelradio”, vertelt koster M. W. Petersen van de Gereformeerde Gemeente te Gouda. De kerkenraad had aanvankelijk geen belangstelling –„Wij zijn antikabel”, was het antwoord– maar na enig onderhandelen kwamen de twee partijen dichter bij elkaar. „De kabelmaatschappij filtert het tv- en radiosignaal weg en laat alleen de kerktelefoon door, en wij betalen ook niet mee aan die andere kanalen.”

In huis bij de abonnees is het verschil met klassieke kerktelefoon nauwelijks te zien. „Het kastje is wat moderner: grijs in plaats van donkerbruin, en een afstandsbediening, een aan-uitknop en een volumeknop. De kwaliteit van het geluid is ook beter.” Sinds 1997 gebruikt de gemeente het systeem, eerst als proef, maar inmiddels probeert Petersen de oude abonnementen zo veel mogelijk de deur uit te doen. „Het verzorgingstehuis Ronssehof kwam op de kabel, toen zijn alle KPN-aansluitingen verdwenen. Ook leden in Stolwijk, Moerkapelle en Bodegraven kunnen meeluisteren via de kabel. We gebruiken KPN nu alleen nog voor de adressen die we niet kunnen bereiken, en voor huize Winterdijk, dat om principiële reden geen aansluiting van de kabel wil. Dat respecteren we natuurlijk.”

De kerk betaalt 55 gulden per maand voor het op de kabel plaatsen van de diensten. Dat gebeurt met een zogenaamde modulator, een apparaat dat het geluidssignaal geschikt maakt voor kabeltransmissie. De investeringen daarvoor bleven ook beperkt: 850 gulden. Verder is de kerk nog 9,75 gulden kwijt voor elk kabelabonnement en kosten de kastjes 97 gulden per stuk. Al met al is dit beduidend goedkoper dan de gewone kerktelefoon.

Toch rekent de gemeente haar leden 30 gulden per maand. „We hebben nu zo'n vijftig kabelabonnees en nog een stuk of twaalf KPN-abonnees. Bij die laatste groep zitten een paar dure trunkaansluitingen. We hebben alle kosten bij elkaar opgeteld en gedeeld door het aantal abonnees en komen dan op dit gemiddelde uit. De goedkope tarieven voor de kabel verzachten zo de hoge prijs voor de kerktelefoniedienst van KPN.”

Ook enkele andere kerken in Gouda verspreiden hun kerkdiensten via de kabel. De Gereformeerde Gemeente heeft het luisterkastje zo ingesteld dat de abonnees alleen naar hun diensten kunnen luisteren, maar de techniek laat het ook toe dat kerken samenwerken. Leden kunnen hun predikant 'volgen' als die afwisselend in verschillende kerkgebouwen spreekt en leden van Samen-op-Wegkerken kunnen verschillende diensten beluisteren.

De oplossing die Gouda bereikt heeft in de strijd tegen de hoge tarieven is mogelijk omdat kabelmaatschappij Rekam erg creatief en toeschietelijk is. Dat heeft te maken met het ontstaan van kerkradio in Gouda. Petersen: „De vrouw van de directeur van de Rekam zat in de Goudse gemeenteraad en was ziek. Ze zei tegen haar man: jij zit altijd met snoertjes te spelen, zorg eens dat ik de raadsvergadering thuis kan volgen. Zo is de uitzending van de gemeenteraadsvergadering ontstaan. Vervolgens wilde de Rekam die mogelijkheid uitbreiden naar andere doelgroepen en is het bedrijf in gesprek geraakt met de kerken.”

Dat is lang niet overal zo. De Landelijke Organisatie Kerktelefoon (LOK) schat dat er in Nederland tussen de 4000 en 6000 mensen gebruikmaken van kerkradio. Vaak is de kabelmaatschappij niet bereid een lager tarief te rekenen en kost het kabelabonnement alleen al 18 tot 24 gulden.

Groter probleem is dat de maatschappijen zuinig zijn op de beschikbare ruimte op hun kabel: op het kanaal waar een kerk uitzendt, kan BBC of CNN niet meer terecht. Soms stelt een maatschappij één kanaal ter beschikking, maar daar past slechts het signaal van zeven verschillende kerken op. Bij acht kerken zijn dus twee kanalen nodig. In een grote stad of regio is één kanaal in de praktijk dus veel te weinig.

In grote steden is het tarief dat de kerk voor een kanaal betaalt juist hoger, omdat dat in de regel gebaseerd is op het aantal inwoners. Voorzitter H. C. van Tilburg van de LOK: „Kabelmaatschappijen willen wel bandbreedte ter beschikking stellen voor abonneeradio, maar dan tegen het standaardtarief. Dat is gecorreleerd aan de kosten, en varieert van 10 tot 15 cent per abonnee per jaar. De aanbieder van een signaal betaalt voor álle abonnees, ook de niet-kerkleden. Commerciële radiozenders betalen dat ook. Voor een plaats waar 20.000 abonnees op de kabel zijn aangesloten, is dat te overzien, maar bij een grote stad met 400.000 abonnees niet meer.”

Van Tilburg is in gesprek met een aantal maatschappijen om hierover afspraken te maken. „We zouden in zo'n grote stad bijvoorbeeld op een lager punt in het kabelnetwerk kunnen aanhaken en alleen binnen een subgebied kerkradio aanbieden. Dat is per saldo goedkoper. Meestal wonen mensen redelijk dicht bij de kerk. Is dat niet het geval, dan is de kabel geen alternatief. Voor een kerk in Utrecht wonen er achttien abonnees verspreid over de stad; dan kun je niets met de kabel.”

Een andere oplossing voor het 'kanalenprobleem' ligt op het technische vlak. Kabelmaatschappijen gebruiken nu apparatuur waarmee per kanaal zeven signalen doorgegeven worden. In de toekomst zal het mogelijk zijn om via datzelfde kanaal tot 64 verschillende signalen uit te zenden.

De kabel is evenmin een oplossing voor kerken die aan de rand van een kabelregio zitten. In dat geval moeten ze hun geluidssignaal via twee kabelmaatschappijen verspreiden, zodat de kosten twee keer zo hoog zijn.

In alle gevallen blijven kerken bij kabelradio overgeleverd aan de grillen van een kabelbedrijf. In Gouda valt dat mee: „Wij hebben niets zwart op wit, maar op de middellange termijn garandeert Rekam dat het er niets aan wil veranderen”, zegt Petersen. In Papendrecht ligt dat anders, daar is een aantal kerken verwikkeld in een juridische procedure met kabelmaatschappij UPC omdat dit bedrijf de kerken weer van de kabel af wil hebben.