De wasmachine
Door W. van Hengel
Alva J. Fisher. Die naam zal veel vrouwen nauwelijks bekend voorkomen. Toch heeft deze Amerikaan uit Chicago een belangrijke uitvinding op zijn naam staan die het huishouden in de loop der jaren aanzienlijk heeft vergemakkelijkt. In 1906 krijgt hij patent op een door hem ontworpen elektrisch aangedreven wasmachine die in 1908 onder de naam ”de Thor” op de markt komt.
De dagelijkse was vormt voor –meestal– vrouwen al eeuwenlang een aanzienlijke belasting. Wassen bij de pomp, langs rivieroevers en kanalen, kost niet alleen veel tijd en inspanning, de huid van de handen krijgt er ook flink van langs, zeker in de winter.
De eerste wasmachine komt aan het eind van de achttiende eeuw op de markt. Het apparaat bestaat uit een houten ton op poten waarin een met de hand bedienbare schoep ronddraait. Door middel van twee dicht bij elkaar geplaatste draaiende rollen aan de bovenkant van de machine kan na het wassen het water uit de kleding worden geperst. Het primitieve apparaat is ontworpen door ene Rogerson, een Brit uit Lancashire.
Veel soelaas biedt deze machine niet. De aandrijving via 'menskracht' is geen sinecure. In de loop van de vorige eeuw wordt gezocht naar alternatieven in de vorm van paardekracht, stoomaandrijving en ook met behulp van een eenvoudige tweecylinder benzinemotor. Het blijft echter behelpen totdat Fisher de beschikking krijgt over een elektromotor en deze aandrijftechniek toepast op zijn wasmachine. Het apparaat wordt vanaf 1908 in productie genomen door de Hurley Machine Company in Chicago.
De motor hangt onder de ovale tobbe en drijft met behulp van riemen een horizontaal draaiend schoepenrad aan in de trommel, die aan de bovenzijde open is. De schoepen draaien acht keer naar rechts en vervolgens acht keer naar links. Dat gaat niet automatisch, maar door het overhalen van een hendel bovenop de machine.
Onveilig
Erg veilig is Fishers vinding niet. Als vingers, handen of armen door het draaiende rad worden gegrepen kan alleen een ruk aan het snoer ervoor zorgen dat de machine stopt. En dat wordt lastig bij die machines waarbij het snoer vast in de 'wandcontactdoos' in de muur is bevestigd.
Daarover vertelt Lee Maxwell, eigenaar van, voorzover bekend, 's werelds enige wasmachinemuseum in Eaton in de Amerikaanse staat Colorado (www.oldewash.com). In dit museum staan maar liefst ruim 850 antieke wasmachines opgesteld. Maxwell: „Op een dag legde ik aan een groep uit hoe gevaarlijk de wasmachines uit die begintijd waren. Een vrouw hoorde mijn verhaal aan, boog vervolgens haar hoofd en liet enigszins verlegen een ruim vijf centimeter lang litteken zien op haar hoofdhuid. Toen ze nog een klein meisje was, hielp ze haar moeder een keer met de was. Een van haar lange vlechten haakte achter de wringer die haar vervolgens bijna scalpeerde.”
Ook de onbeschermde aandrijving en de niet geaarde elektrische bekabeling eisen hun tol. De fraaie aanprijzingen bij de toenmalige machines als ”Spaart vrouwenlevens” en ”Vrouwenvriend” zijn dus maar zeer betrekkelijk.
Verkoop
Fischers' machine is overigens geen verkoopsucces. Dat komt niet alleen door de primitieve uitvoering, maar ook doordat veel huishoudens tot in de jaren twintig geen beschikking hebben over elektriciteit. Diverse concurrenten ontwerpen in de beginjaren van deze eeuw vergelijkbare apparaten waarbij er een opvalt doordat niet het schoepenrad ronddraait, maar de houten trommel. Een vroege voorloper van de moderne, horizontaal draaiende, trommelwasmachines.
De ontwikkelingen raken in een stroomversnelling als ene Howard Snyder in 1922 een wringerwasmachine op de markt brengt. In 1937 verschijnen in de VS de eerste voorladers, hoewel dit type wasmachine alleen in Europa aanslaat. Daar heeft tegenwoordig 98 procent van de bevolking een voorlader, terwijl in de VS bijna uitsluitend bovenladers worden verkocht. De opmars van de elektronica en de chiptechnologie leidt in latere jaren tot de komst van volautomatische wasmachines waarbij slechts een druk op een knop het complete wasprogramma in gang zet.
Relevante websites:
