Microsoft trekt zich weinig aan van rechterlijk bevel tot opsplitsing

Zilver voor zwalkende softwarereus

Microsoft had ook Outcorporated Inc. of bijvoorbeeld Unlimited Ltd. kunnen heten, zegt Bill Gates, als hij terugdenkt aan de beginjaren van zijn bedrijf. Samen met zijn compagnon Paul Allen droomt hij er in 1974 al van een bedrijf met een wereldnaam op te richten, maar het tweetal heeft nog zo veel pubertrekjes, dat het amper serieus over een naam nadenkt.

Gates en Allen leren elkaar kennen op een soort kostschool, Lakeside. Die besluit met vooruitziende blik al in 1968 dat leerlingen met een computer moeten kunnen omgaan. In die tijd vullen computers een ruimte zo groot als een gymnastiekzaal. Dat valt buiten de begroting, zodat de school voor dik een halfjaar computertijd huurt bij General Electric. Gates is dan pas dertien, maar samen met een handvol medestudenten soupeert hij binnen een paar weken alle gehuurde computertijd op. Allens moeder moet daarom 200 dollar dokken voor hij z'n diploma in ontvangst mag nemen. Enkele maanden later vinden de jongelui een truc uit waardoor de centrale computer hun gebruikstijd niet meer registreert. Zo vormen ze een van de eerste hackersgroepen ter wereld, terwijl internet het jaar daarop pas uitgevonden wordt.

In 1971 lezen ze het nieuws over de eerste microprocessor, de 4004-chip van Intel, en het tweetal Gates en Allen raakt ervan overtuigd dat die de komst van de personal computer, de pc, inluidt. Toch zal dat nog even duren. Zo kondigt computerfabrikant IBM –tot dan toe dominerend op de markt voor grote computersystemen– pas in 1975 een ”educational computer” aan, de IBM 5100. Die kost 9000 dollar, heeft een werkgeheugen van 16.000 byte, kan programma's bewaren op een cassetteband, heeft een scherm van 12,5 centimeter in doorsnee en weegt bijna 30 kilo. Het ding loopt uit op een flop.

Als Allen in december '74 Gates bezoekt, brengt hij een tijdschrift mee, Popular Electronics, dat op de omslag een foto toont van een veel kleinere bureaucomputer, de Altair 8800, van de firma MITS. Dit apparaat is nog veel primitiever: het 'toetsenbord' bestaat uit een rij schakelaars die naar boven of onder kunnen wijzen, het 'beeldscherm' uit een rij rode knipperende lampjes. Het ding kost 395 dollar, heeft een werkgeheugen van 256 byte, kan geen programma's bewaren en er bestaat zelfs geen software voor.

Gates belt MITS en vertelt dat hij een computertaal heeft geschreven die op de Altair werkt. Dat is een leugen, want het tweetal heeft slechts een programma gemaakt voor een eerdere, zelfgebouwde computer. Dat programma, Basic, is ook weer 'geleend', want het stamt al uit 1964. Het noodlijdende MITS heeft echter grote interesse en nodigt hen uit. Als een razende gaan de twee aan de slag en acht weken later, begin februari 1975, vliegt Allen naar Albuquerque, de thuishaven van MITS, en demonstreert daar een op de Altair afgestemde versie van Basic. Hij heeft al z'n geld in de vlucht gestopt en moet lenen om het hotel te kunnen betalen.

Het programma werkt direct en foutloos. Tot ieders verbazing, want noch Allen noch Gates heeft ooit eerder een Altair aangeraakt. Allen wordt onmiddellijk gepromoveerd tot softwaredirecteur van MITS en op 7 april meldt de MITS-nieuwsbrief: „Altair-Basic: up and running.” Op 22 juli sluiten Gates en Allen een formele overeenkomst, maar pas op 29 november stelt Gates voor om hun bedrijf Micro-Soft te noemen. Gates: „We hebben een tijd overwogen om ons bedrijf Allen & Gates te noemen, maar dat vonden we toch geen goed idee.”

MS-Dos
Een kwarteeuw later is het tweemansbedrijfje uitgegroeid tot een softwaremammoet. Er is geen enkel jaar geweest waarin de omzet niet groter was dan het jaar ervoor, blikt Gates nu terug. Toch verliep die groei met horten en stoten. IBM is een belangrijke kruiwagen geweest. Dat bedrijf beziet met zorg hoe Apple en Tandy sinds 1977 steeds meer microcomputers afzetten. IBM wil ook die markt 'inlijven', besluit in het geheim opnieuw een pc te gaan bouwen en polst Microsoft voor de software.

Gates pocht tegen IBM dat hij juist een besturingssysteem voor dit soort computers aan het bouwen is en IBM betaalt hem 186.000 dollar. In werkelijkheid heeft Gates nog niets. Twee dagen later koopt hij de software Q-DOS voor 50.000 dollar, die hij aanpast tot MS-Dos, het Microsoft-Disc operating system. In een interview met het blad Fortune, vijf jaar geleden, mopperde Gates nog steeds dat hij geen uitnodiging kreeg voor de officiële presentatie van de IBM-pc in 1981. MS-Dos legt Microsoft geen windeieren, want Gates bouwde het programma bewust zo dat het niet alleen op de IBM-pc werkt, maar ook op allerlei klonen ervan.

Windows
Een tweede belangrijk hoogtepunt is het ontwerpen van een nieuw soort besturingssysteem, Windows. Dat lijkt meer een kopie van Apple's Macintosh dan een opvolger van MS-Dos. Gates kondigde de eerste versie ervan, 1.0, aan in november 1983, maar het verschijnt pas in 1985. Grootste verschil is dat het programma gebruikmaakt van kleine tekeningen op het scherm, icoontjes, die de gebruiker met een speciaal aanwijsapparaat, een muis, kan aanklikken. Dat is het begin van de zogenaamde grafische user interface.

De ontwikkeling van Windows gaat niet snel, versie 2 verschijnt eind 1987. De ruzie met Apple –vanwege de gelijkenis met het besturingssysteem van de Macintosh– komt tot een hoogtepunt en directeur Steve Jobs spant een rechtszaak aan. Toch slaat Windows in de pc-wereld niet erg aan, MS-Dos blijft populair. Dat duurt tot 1990, als Windows 3.0 op de markt komt en beter blijkt dan het concurrerende OS/2 van IBM.

Microsoft beseft dat Windows alleen zal slagen als er ook goede software beschikbaar is voor kantoortoepassingen. Het bedrijf bindt de strijd aan met concurrent WordPerfect en bouwt zelf een tekstverwerker: Word for Windows. Het zal tot 1995 duren voor Word een serieuze tegenpartij is, maar Windows verslaat in dat jaar al zijn duizenden met de introductie van Windows 95. In vier dagen tijd worden er 1 miljoen exemplaren van verkocht.

Internet
De droom van Gates uit de jaren zeventig: „een computer op ieder bureau en in ieder huis”, is nu bijna realiteit. Al in 1990 bedenkt hij een nieuwe slogan: „information at your fingertips.” Toch duurt het lang voor Gates doorkrijgt welke rol internet in de maatschappij gaat innemen. Nog in 1995 wuift hij de gedachte aan een open, wereldwijd informatienetwerk weg.

Op 7 december 1995 verandert de koers van Microsoft radicaal. Het browserprogramma Netscape, bedoeld om internetpagina's in handzame vorm te bekijken, raakt razend populair en Gates beseft de bedreiging daarvan. Zijn tegenzet, Microsoft Internet Explorer, vanaf het begin innig verweven met het besturingssysteem Windows, stelt de eerste jaren niet veel voor, maar kan vandaag de dag uitstekend concurreren met de software van Netscape.

.NET
Inmiddels is het bedrijf in Redmond uitgegroeid tot een software-imperium. Er werken 39.900 mensen, verdeeld over 59 landen, die in het afgelopen jaar zorgden voor een omzet van 23 miljard dollar en een nettowinst van 9,4 miljard dollar. Ondanks die prachtige cijfers brainstormt de top van het bedrijf al sinds zomer 1999 over de toekomst, al is dat niet meer liggend op de grond, kauwend op een stuk pizza, zoals in Gates' beginjaren. Vanwege de nieuwste koerswijziging verlaat de topman echter zijn directiepost, hij wordt benoemd tot ”hoogste softwarearchitect”.

Drie maanden geleden –precies op de 25e verjaardag van de overeenkomst tussen Gates en Allen– heeft hij de plannen ontvouwd: de nieuwe strategie heet .NET (spreek uit: dot-net). De rechter bepaalt op 7 juni dat het bedrijf de Windows-tak en de Office-tak (met Internet Explorer daarin) moet ontvlechten tot twee aparte bedrijven, vanwege de te grote monopoliepositie. Even zo vrolijk vertelt Gates op 22 juni dat Microsoft zich voortaan nog sterker aan internet vastklampt, als ruggengraat voor de computer in de komende eeuw.

Met nadruk stelt Gates dat het hier gaat om een van de grootste veranderingen in de bedrijfspolitiek, te vergelijken met de overgang van MS-Dos naar Windows. „Dit is veel ambitieuzer dan onze beslissing in 1995 om Windows en internet samen te voegen. .NET is een nieuw platform. Dit heeft gevolgen voor elke regel programmacode die we zullen schrijven.”

Gates belooft dat volgend jaar al een nieuwe Windows.NET 1.0 zal verschijnen. Intussen is juist vorige week donderdag Windows Millennium Edition (Windows Me) op de markt gebracht, de opvolger van Windows 98 en de consumentenversie van Windows 2000. Daarin is nog weinig van .NET te merken, maar wel is duidelijk dat Microsoft zich niets van de rechter heeft aangetrokken en dat de samensmelting tussen het besturingssysteem en internet inniger is dan ooit tevoren.

Volgende week in deze rubriek een bespreking van Windows Me.

Interview met Gates in Newsweek:
www.msnbc.com