Wetenschap 11 juli 2000

Typemachine

Door C. van der Wind
Nog nooit is er zo veel commotie ontstaan bij een aanvraag van een patent op een machine als op 7 januari 1714. In dat jaar vraagt de Engelse ingenieur Henry Mill bij het Britse kantoor voor patentregistratie zijn nieuwe uitvinding te 'beschermen'.

Het gaat om de eerste officiële typemachine. Het koninklijke octrooinummer 395 verleent Mill het alleenrecht... een kunstmatige machine of methode te fabriceren, waarmee door het indrukken van toetsen, letters en cijfers in een vaste positie naast elkaar op papier of perkament afgedrukt kunnen worden...

De ophef rondom het octrooi van Mill ontstaat door een aantal uitvindingen van dergelijke machines door drie collega's van hem. Deze drie perfectionisten zijn niet tevreden met het prototype van de typemachine; het apparaat heeft meer de vorm en omvang van een piano. Mill denkt daar heel anders over en besluit zonder medeweten van zijn collega's een octrooiaanvraag te doen.

Deze eerste typemachine is vermoedelijk een apparaat geweest dat was bedoeld voor blinde mensen. Mill, die erg begaan is met blinden, hoopt zo een oplossing voor hen te hebben om woorden op dezelfde hoogte en in een bepaalde breedte op papier te zetten. De typemachine is echter zo onhandelbaar, dat hij van verdere productie afziet.

Hout
Ruim een eeuw later, op 23 juli 1829, vraagt de Amerikaan William Austin Burt octrooi aan op een eigen ontwerp dat bestemd is voor ziende mensen. In die tijd komt ook Peter Mitterhofer met een opmerkelijke typemachine. Zijn ”Model 1864” is namelijk van hout gemaakt. Het wordt echter geen groot succes. Evenals van de vorige machines zijn er nooit grote aantallen van geproduceerd.

Het is de Amerikaan Christopher Latham Sholes die de eerste typemachine construeert die geschikt is voor seriefabricage. De Amerikaan, die op 35-jarige leeftijd de nieuwskrant van Milwaukee samenstelt, interesseert zich vooral voor snellere methoden van tekstverwerking. Met de hulp van twee technici, Soulé en Glidden, krijgt hij op 14 juli 1868 een octrooirecht op zijn tweede ontwerp.

Sholes luidt het tijdperk in van typemachines die volgens het hamerslagprincipe werken. Ze bestaan uit een toetsenbord, lintspoelinrichting, typekorf en 'wagen'. De laatste zorgt ervoor dat telkens na het aanslaan van een teken de volgende schrijfpositie wordt ingesteld.

Remington
In 1873 verkoopt Sholes zijn octrooirecht voor 12.000 Amerikaanse dollars aan de Remington-wapenfabriek. Sinds die tijd heeft Remington naam en faam opgebouwd als eerste typemachinefabrikant. In de beginjaren van serieproductie van de Remington nr. 1 valt de afzet echter tegen. Oorzaak is onder meer dat het apparaat alleen hoofdletters kent. Ook is er een tekort aan mensen die kunnen typen. In 1878 komt er een verbeterde versie op de markt, de Remington nr. 2.

Latere uitvoeringen van de typemachine werken met verstelbare papierhouders. Om de inkt over te dragen is de machine uitgerust met een inktlint. Sinds het midden van de jaren zeventig zijn typemachines uitgerust met een inschakelbaar correctielint om fouten snel ongedaan te maken. Nog wel uit vroeger tijden stamt het lettertype. Veelgebruikte schriftsoorten zijn de ”pica” en de ”elite”.

De typemachine heeft in ons technologietijdperk zijn langste tijd gehad. De computer heeft de typemachine inmiddels geheel verdrongen. Snelheid en kwaliteit van tekstverwerking zijn daardoor enorm verbeterd. Wat nog herinnert aan de typemachine is het toetsenbord. Het is een onmisbaar onderdeel van de moderne computer, dat rechtstreeks afstamt van de typemachine.

Het voorbije millennium zit vol lumineuze ideeën. Een reeks van honderd artikelen belicht wetenschappelijke, medische en technische doorbraken en het gedachtegoed van belangrijke wetenschappers.

Zie ook:
Serie uitvindingen