Stars Wars in nieuwe verpakking

Tussen neus en lippen door lanceerde president Ronald Reagan op 23 maart 1983 in een lezing een concept dat Strategic Defence Initiative (SDI) zou gaan heten. Zijn ideaal, beter bekend onder de naam ”Star Wars”, behelsde het bouwen van een schild in de ruimte als bescherming tegen langeafstandsraketten van de Sovjet-Unie.

Uiteindelijk bleken ruimtewapens overbodig om Moskou op de knieën te krijgen. Over de stelling dat alleen al de mogelijke ontwikkeling ervan effectief aan de val van het communisme heeft bijgedragen, zullen historici nog tot in lengte van jaren twisten.

Met meer zekerheid valt te zeggen dat met het verdwijnen van de Sovjetdreiging SDI stilaan uit het zicht raakte. Uit het zicht van het grote publiek weliswaar, maar niet uit het hart van het Amerikaanse militaire apparaat. Een decennium na het einde van de Koude Oorlog is de lobby van het Pentagon erin geslaagd de plannen uit de mottenballen te halen en bovendien prominent op de agenda te zetten.

Er is immers een nieuwe dreiging ontdekt. Stel, Noord-Korea, Iran of Irak maken dusdanige technologische vorderingen dat ze de VS rechtstreeks met een raketaanval kunnen bedreigen. Hoe moet Washington zich dan verdedigen? Juist, met een afweersysteem tegen raketten.

Gebruiksklaar
Afgezien van politieke details en andersoortige nuancering, dát is de kerngedachte achter de gewenste National Missile Defense (NMD). Vijandelijke raketten uit de lucht halen voordat ze schade kunnen aanrichten. NMD geldt daarmee in zekere zin als opvolger van SDI.

Er is echter een kenmerkend verschil tussen Star Wars en de 'zoon van Star Wars'. Anders dan SDI gaat NMD in beginsel niet uit van in de ruimte gebaseerde wapensystemen. Bovendien was SDI bedoeld als alomvattende verdediging, terwijl NMD een aanval van beperkte omvang beoogt tegen te houden.

De raketafweerplannen zoals die momenteel in studie zijn, gaan uit van een gecombineerde inzet van satellieten, vliegtuigen, eventueel schepen en systemen op de grond. Deze vormen bij elkaar gevoegd een zogeheten gelaagde verdediging, wat een realistisch uitgangspunt is. De verdenking van futuristische grootheidswaanzin die Star Wars vanaf het begin moest meetorsen, is daardoor wat kleiner. Zowel in technologisch als in politiek opzicht is veronderstelde bescheidenheid een groot voordeel.

In het bijzonder de Ballistic Missile Defense Organisation (BMDO), een afdeling van het Amerikaanse ministerie van Defensie, houdt zich sinds 1993 bezig met het ontwikkelen van een raketafweer op basis van conventionele technologie. De BMDO is op drie deelterreinen actief. Dat zijn behalve NMD het op specifieke gevechtssituaties afgestemde programma Theater Missile Defense (TMD), en als derde enkele restanten van het SDI-programma, zoals de ontwikkeling van laserkanonnen.

In tegenstelling tot de twee laatste onderdelen, die tweederde van het jaarlijkse budget van 4 miljard dollar opslokken, mag NMD zich verheugen in meer belangstelling van de politiek en de media. De kosten voor het verwezenlijken van NMD zijn er ook naar. Voor een volledig gebruiksklaar systeem is 50 miljard dollar nodig, aldus een schatting van het begrotingsbureau van het Congres in Washington. Bij het woord volledig past de aantekening dat daarbij niet eens de kosten zijn meegerekend die moeten worden neergeteld voor extra satellieten. Reken maar dat die erbij komen.

Gelanceerd
Indien de Amerikaanse regering komend najaar een positief principebesluit neemt, gaat fase 1 van NMD van start. Na het voltooien hiervan moeten de VS in staat zijn een beperkte aanval van maximaal vijf 'eenvoudige' intercontinentale raketten af te slaan. Fase 2 voorziet in het stationeren van nog eens rond de honderd lanceerinstallaties en raketten. Uitvoering van fase 3 biedt in het gunstigste geval bescherming tegen twintig raketten die in staat zijn misleidingstrucjes uit te halen met een raketafweersysteem. Vooral de Republikeinen zijn gebrand op een snelle uitbreiding.

In 2005 moeten in silo's in Alaska de eerste twintig onderscheppingsraketten gereed staan, genoeg voor fase 1. Deze raketten bestaan in wezen uit een omgebouwde tweede en derde trede van de Minuteman-II-raket, een intercontinentale raket die overbodig is geworden door de ontwapeningsafspraken in Start-verband. In plaats van een kernbom in de kop heeft de antiraketraket een ”Exoatmospheric Kill Vehicle” als lading. Dat is een verzameling hightech-instrumenten die het wapen in staat stelt koerscorrecties te maken terwijl het met een snelheid van 5 kilometer per seconde op het doel –de andere raket of de koppen-met-lading daarvan– afsnelt.

Als onder leiding van hoofdaannemer Boeing alles lukt –dat is zeer de vraag– werkt NMD als volgt. Zodra Noord-Korea –in de officiële versie gaat het immers vooral om dat land– een raket afvuurt, merken Amerikaanse infraroodsatellieten dat op. De satellieten zijn op lage en op hoge geostationaire banen gestationeerd.

Vervolgens nemen multifunctionele ”early warning radars” de taak over. De sterk gemoderniseerde radarstations staan opgesteld in een gebied van Alaska tot Groenland (Thule) en Engeland (Flyingdales). Deze sturen de vluchtgegevens van de vijandelijke raket op hun beurt door naar de ”X-Band-radar”. Als de plannen doorgaan, wordt dit staaltje hoogwaardige technologie van Raytheon op het eiland Shemya op de Aleoeten (bij Alaska) gebouwd.

De onderscheppingsraketten –vooralsnog de omgebouwde Minuteman– krijgen de informatie over het aanstormende doel van de X-Band-radar. De vuurgeleidingsradar 'vertelt' de onderscheppingsraketten ook welke koppen, als de vijandelijke raket deze inmiddels heeft gelanceerd, de echte oorlogslading bevatten, en welke slechts als nepdoel, ”decoy”, fungeren.

In het hart van de verdediging stuurt een communicatie- en commandopost in Colorado Springs in de Cheyenne Mountains de complete verdedigingsring aan.

Machteloos
Al met al is de theorie oogverblindend. Als je het in een paar regels samenvat, kan het ook nog eens zeer aannemelijk overkomen. De praktijk is weerbarstiger, om te zwijgen over de politieke obstakels. Hoe moeilijk het is een „kogel met een kogel te raken”, zoals Pentagon-woordvoerder Ken Bacon het uitdrukte, blijkt keer op keer.

Zo mislukte op 18 januari een proef waarvan de kosten afgerond 100 miljoen dollar bedroegen. Een van het eiland Meck op het Kwajaleinatol (Marshalleilanden) afgevuurde ”hit to kill”-projectiel miste een van luchtmachtbasis Vandenberg bij Santa Barbara in Californië gelanceerde doelraket, die met een snelheid van 24.000 kilometer per uur boven de Stille Oceaan raasde.

Vorig jaar oktober had wel een geslaagde onderschepping plaats. Volgens critici voldeed die echter volstrekt niet aan de voorwaarden die deze het predikaat werkelijkheidsgetrouw zou kunnen verlenen. Al met al is het resultaat weinig bemoedigend. Een oorspronkelijk voor april geplande proef is na de mislukking van januari uitgesteld tot juli. Voor het jaar 2005 staan nog zeventien pogingen op het programma. Die datum komt snel en onontkoombaar dichterbij.

Overigens, als Noord-Korea of een andere schurkenstaat erin slaagt een bom de VS binnen te smokkelen, staat NMD machteloos.

Het Californische bedrijf dat de proeven met THEL heeft uitgevoerd www.trw.com

De opdrachtgever voor de proeven, het US Army Space and Missile Defense Command www.smdc.army.mil/

De plaats waar de test is uitgevoerd, White Sands Test Facility www.wstf.nasa.gov/