Digitaal spraakwater
Door S. M. de Bruijn
Praten tegen computers is niet zo bijzonder als het lijkt. Vorig jaar mei verrichtte fabrikant Compaq een studie onder Britse computeraars waaruit bleek dat driekwart van hen regelmatig scheldt op zijn machine. Een kwart laat het niet bij woorden, maar verkoopt zijn computer af en toe een tik. Gelukkig zegt het apparaat niets terug.
Althans, nog niet. Want in de nabije toekomst begrijpen computers wat je zegt. Onderzoekers van de Carnegie Mellon University in het Amerikaanse Pittsburgh werken aan een systeem dat niet alleen luistert naar de stem van de gebruiker, maar ook naar hem of haar kijkt: naar de gelaatsuitdrukking, de beweging van de lippen, de ogen en de handen. De computer kan daardoor nog beter begrijpen wat de spreker bedoelt en zelfs zijn emoties peilen. Dan is het zaak om vriendelijk te blijven tegen het apparaat.
Dat onderzoek is nog lang niet afgerond, en software voor spraakherkenning moet voorlopig alleen afgaan op de stem van de computeraar. Wat daar allemaal mee mogelijk is, demonstreerde het Vlaamse bedrijf Lernout & Hauspie (L & H) anderhalve week geleden, op de eerste Europese technologiedag in Ieper. Het bedrijf heeft zijn sporen verdiend in de spraaktechnologie. De oprichters, Jo Lernout en Pol Hauspie, starten in 1987 in de spreekwoordelijke garagebox en verkeerden verschillende malen op de rand van faillissement. Halverwege de jaren negentig keerde het tij en inmiddels geven ze leiding aan 5000 werknemers, onder wie 1750 taal- en spraakdeskundigen, verdeeld over veertig landen. Vooral door de recente overname van de Amerikaanse concurrent Dragon Systems is L & H marktleider geworden. L & H is nu het enige Belgische bedrijf dat aan de Amerikaanse technologiebeurs Nasdaq is genoteerd.
Oor
Aan de rand van het stadje Ieper, vlak bij de Franse grens, leggen bouwkranen de laatste hand aan een 25 hectare groot businesspark. Toen Jo Lernout en Pol Hauspie twee jaar geleden de oprichting daarvan aankondigden, huisde het bedrijf L & H nog in een bonte verzameling van aaneengeschakelde containers, waar je bij wijze van spreken een journalist nog niet zou durven rondleiden.
Die tijd is voorbij. Ieper is nu het Silicon Valley van België, maar dan op spraakgebied. Het park heet daarom Flanders Language Valley en is gebouwd in de vorm van een reusachtig slakkenhuis, naar analogie van het orgaan uit het oor dat geluiden vertaalt in elektrische signalen, zodat onze hersenen ze kunnen begrijpen. Langs de rand van het slakkenhuis staat een tiental grote kantoren, waar in totaal zo'n veertig spraak- en taalbedrijven gehuisvest zijn. Spil van het slakkenhuis is het hoofdkantoor van L & H. Jo en Pol hoeven zich niet meer te schamen als Bill Gates op bezoek komt.
Chinees
Het bedrijf haalt tijdens de technologiedag in een reeks demonstraties alles uit de kast. Dat begint al bij de introductie van de eerste spreker: op het projectiescherm verschijnt het gezicht van Ananova, een niet-bestaande presentatrice, die met een goedklinkende computerstem de bezoekers welkom heet. Het gelijknamig dot-com-bedrijf gebruikt software van L & H om internetters op elk moment van de dag of nacht het laatste nieuws voor te lezen.
„In de nabije toekomst gebruiken we uw stem en uw gezicht en laten we u dingen zeggen die u nooit gezegd heeft. Het is een beetje eigenaardig om jezelf Chinees te horen spreken, maar het zal mogelijk zijn”, zegt Jo Lernout. Hij verwacht een belangrijke rol voor spraaktechnologie. „Het toetsenbord wordt kleiner of verdwijnt, de internettelefoon komt eraan. Er ontstaat dus een enorme markt voor vergrootglazen om het schermpje te lezen, en tandenstokers om die kleine toetsen te bedienen, óf er komt een markt voor spraakherkenning en het omzetten van tekst naar spraak.”
Dat deze software meer is dan een speeltje voor yuppies, blijkt uit de toepassing ervan in de Amerikaanse medische wereld. Het bedrijf Dictaphone, inmiddels overgenomen door L & H, levert de programmatuur waarmee 400.000 artsen in 3000 ziekenhuizen samen elke dag 1 miljoen patiëntenrapporten opstellen. Dat doen de medici niet zelf, maar ze dicteren daarvoor 100.000 uur per dag. Het uitwerken van elk patiëntenrapport door een medisch secretaresse kost 27 minuten ofwel 18 dollar, maar met behulp van de L & H-software moet dat omlaag naar 7,6 minuut en minder dan 7 dollar. L & H verwacht dezelfde techniek ook in Europese ziekenhuizen te kunnen toepassen.
Vertaling
Het bedrijf is ook erg actief op het gebied van vertalen en biedt 200 verschillende vertaalmogelijkheden aan. Florita Mendez, directeur internet-vertalingen: „Klanten kunnen kiezen uit een echte vertaler of een machinevertaling. De keus hangt af van de gewenste kwaliteit. Een Spaanse vertaler doet bijvoorbeeld 2500 woorden per dag, een machine verwerkt 5000 woorden per minuut.” In beide gevallen handelt het bedrijf de complete klus via internet af.
Een andere poot van het bedrijf is text-to-speech, het elektronisch voorlezen van een computertekst. De afdeling van L & H die dat verzorgt, bestaat uit veertig nationaliteiten. Text-to-speech is mogelijk voor zestien talen, in 2002 voor 34 talen. „Ook voor het Kantonees”, zegt Louis Woo –directeur Azië en Pacifisch gebied– langs zijn neus weg. Dat is ingewikkelder dan het klinkt, want het Kantonees is een toontaal, waarin de betekenis van een woord verandert door de toonhoogte.
Ook deze toepassing blijft niet beperkt tot een speeltje als Ananova. Er is een groeiende belangstelling voor het telefonisch afluisteren van e-mail, het voorlezen van bijvoorbeeld bankinformatie, internetpagina's of andere computergegevens. Een voorbeeld is de AutoPC die Citroën al in de fabriek in een deel van haar Xsara's inbouwt. Citroën-directeur Didier Cruse verwacht dat over twee jaar een op de vijf auto's van zijn merk van zo'n internet-pc voorzien is. De radio-pc in de ronkende Xsara op het plein naast het hoofdgebouw leest braaf het boodschappenlijstje voor. De bediening ervan is volledig spraakgestuurd. Maar bij bijvoorbeeld de volumeknop blijkt dat niet zo handig te zijn. De Française achter het stuur moet hard roepen om de cd wat zachter te krijgen. Dan toch maar een draai aan de knop.
„Hoi Jan komma nieuwe alinea”
