Vliegende mammoet

Nog deze maand begint een groep mammoetdeskundigen in een ijsgrot bij de Noord-Siberische stad Chatanga aan het blootleggen van de restanten van een mammoet, die zij vorig jaar uit het ijs hakten en door een helikopter naar de stad lieten vervoeren. Het blok staat nu nog op de landingsbaan, maar verhuist binnenkort naar een ijskelder.

Het 'ontdooien' zal mogelijk een jaar duren. „We gaan uiterst voorzichtig te werk en willen zo veel mogelijk informatie verzamelen. Daarom zijn niet alleen de overblijfselen van de mammoet interessant, maar bestuderen we ook het mengsel van zand en ijs –de permafrost– waarin het dier vastgevroren zit. Zaden, stuifmeel, takjes, blaadjes en insecten kunnen ons veel vertellen over de leefomstandigheden van de circa 47 jaar oude stier”, vertelt de coördinator van het onderzoek, de Nederlandse mammoetdeskundige Dick Mol.

Het materiaal dat beschikbaar komt, zal de hele wereld overgaan voor onderzoek. „De wetenschappers die zich met dit onderwerp bezighouden, willen graag helpen bij het onderzoek. De een wil DNA van het duizenden jaren geleden omgekomen dier hebben, anderen willen bloedresten onderzoeken of de maaginhoud analyseren.”

De wildste verhalen doen de ronde sinds het begin van de expeditie naar het door de Jarkov-nomadenfamilie gevonden dier. Enthousiastelingen hebben al geopperd het dier te kloneren of een Aziatische olifant met sperma van de mammoet te bevruchten. „Ik geloof er echter niet in dat we een mammoet zullen kloneren. Na zo veel jaren in zo'n temperatuur moet het DNA vervallen zijn. Verhalen over een mammoetkloon zijn interessant voor directeuren van dierentuinen, maar niet voor mij. Waar zouden we die mammoeten bovendien moeten laten? De omgeving en het klimaat waarin ze destijds leefden, zijn verdwenen”, reageert Mol sceptisch. Hij doet liever serieus onderzoek.

De inwoner van Hoofddorp houdt zich inmiddels twee jaar intensief met de mammoet bezig. „Augustus 1998 belde expeditieleider en poolreiziger Bernard Buigues me of ik mee wilde doen aan het uitgraven van een mammoet. Het kostte me maar één seconde om ja te zeggen.”

Een voorbereidend bezoek aan het Taimyr-schiereiland volgt. En 28 september 1999 vertrekt Mol opnieuw naar de koude oorden in Noord-Siberië. Op aanwijzingen van de Jarkov-familie en met radarapparatuur bepalen ze welk blok ze moeten uithakken. Dan is het bikken in de keiharde permafrost. Tijdens dit zware werk ontdekt Mol plantenresten. „Nota bene nog helemaal groen.” Onder het blok brengen de expeditieleden begin oktober stalen balken aan. Daaraan moet een grote helikopter ”Jarkov” optillen.

De helikopter laat door brandstofgebrek echter op zich wachten. „De meegereisde cameraploeg vroeg ons toen of we niet een alvast een stukje van de mammoetresten konden ontdooien. Na drie dagen föhnen hadden we een grote dot haar blootgelegd. Vooral lange grannenharen en wat dekharen. Een indrukwekkend moment. Ik kon met mijn handen door het haar van een mammoet wrijven die duizenden jaren geleden was omgekomen. En die geur! Bijna dezelfde reuk als in het olifantenverblijf in een dierentuin.”

Op 17 oktober verschijnt een enorme Russische helikopter aan de horizon. De MI 26 is een van de zwaarste in zijn soort. Als de gezagvoerder het blok inspecteert, constateert hij echter dat het zwaarder is dan Buigues heeft ingeschat, maar hij denkt het te kunnen vervoeren. „De helikopter nam positie in, 20 meter boven het blok. De kabels spanden zich, maar er gebeurde niets. De bladen van de helikopter stonden holrond. Toen kwam er toch beweging in. Spannende ogenblikken. De piloot zou het blok nog even neerzetten voor inspectie, maar dat durfde hij niet aan. De 23.000 kilo was echt het maximum wat hij kon heffen in die ijle lucht. Hij is gelijk doorgevlogen naar het 300 kilometer zuidelijker gelegen Chatanga. We hielden ons hart vast, maar het ging allemaal goed. Gelukkig, maar.”

„Het was een schitterend gezicht: ”Jarkov” daar hangend onder die enorme helikopter. Speciaal voor de foto's en de cameraploeg hebben we de dagen voor het transport de enorme slagtanden in het blok bevestigd. De Jarkov-familie had ze destijds uit de schedel gehakt, maar ze waren nog in hun bezit.”