Premier waarschuwt: Snel ingrijpende besluitenKok bereidt land
voor op oorlogVan onze redactie politiek
DEN HAAG – Premier Kok houdt er ernstig rekening mee dat Nederland al op zeer korte termijn de woorden van solidariteit met de Verenigde Staten moet omzetten in militaire daden. „Dat moment kán zeer dichtbij zijn”, stelde hij gisteren tijdens de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer met grote nadruk. Nederland zal ten volle willen meewerken aan een reactie op de afschuwelijke aanslagen in de VS. Maar die moet wel voldoen aan de eisen van „precisie en proportionaliteit”, aldus Kok. Hij voegde eraan toe dat aan zijn opmerkingen geen voorspellende waarde mag worden gehecht. Het kabinet hoeft zich bij eventuele Nederlandse deelname aan een door de Amerikanen in gang gezette actie, hetzij in NAVO-verband, hetzij in combinatie met enkele bondgenoten, pas achteraf voor de Kamer te verantwoorden. Kok liet nadrukkelijk weten dat niet ieder scenario tijd laat voor voorafgaand parlementair overleg. Volgens de premier is het kabinet bij een NAVO-actie onder artikel 5 (de situatie waarin de NAVO zich als geheel voelt aangevallen) niet per definitie verplicht de Kamer vooraf te informeren. Artikel 100 van de Grondwet, dat verplicht tot inlichten van de Kamer over militair optreden van Nederland, bevat een uitzonderingsclausule voor het geval er dwingende redenen zijn die het informeren onmogelijk maken. Dit zou volgens Kok het geval kunnen zijn als Nederland in combinatie met slechts enkele bondgenoten tot actie overgaat. Bezorgd
GroenLinks-fractieleider Rosenmöller toonde zich er bezorgd over dat het parlement zich niet van tevoren kan uitspreken over eventuele acties. Hij betwijfelde of artikel 100 van de Grondwet in dat geval niet van toepassing zou zijn. SP-fractieleider Marijnissen bracht in herinnering dat minister Van Aartsen van Buitenlandse Zaken had gezegd dat artikel 5 niet betekent dat de VS een „blanco cheque” krijgen. De SP-leider vreest dat de „proportionaliteit” uit het oog kan worden verloren en dat het geweld mogelijk onbeheersbaar wordt. D66-fractieleider De Graaf voelde spanning tussen de parlementaire invloed op de dagelijkse politiek en de invloed op een Nederlandse bijdrage aan acties. Hij riep enerzijds de Kamer op tot terughoudendheid, omdat de regering niet alles aan de openbaarheid zal kunnen prijsgeven. Tegelijkertijd drong hij er bij de regering op aan de Kamer „maximaal te informeren” en „draagvlak te vinden.” PvdA, VVD en CDA hadden geen moeite met de benadering van het kabinet. Ook ChristenUnie en SGP zijn geneigd het kabinet voor dergelijke ingrijpende beslissingen veel ruimte te geven. Oorlog
Kok sprak tijdens de algemene beschouwingen opnieuw zijn „diepe afschuw” uit over de aanslagen op New York en Washington. „Alles is opeens anders geworden. Het terrorisme moet met alle kracht bestreden worden en moet met wortel en tak worden uitgeroeid.” „Het internationaal terrorisme heeft op 11 september de oorlog verklaard aan essentiële waarden van onze democratie”, zei de premier. Dat betekent echter niet dat Nederland in staat van oorlog verkeert. Dat is volgens Kok een verkeerde uitleg van de woorden die hij maandag had gebruikt. De premier stelde toen dat de aanslagen in de VS niet alleen een oorlogsverklaring aan de Amerikanen waren, maar ook aan Nederland. „Kennelijk hebben die woorden tot misverstanden geleid.” Wat hij bedoelde te zeggen was dat „ons een harde en taaie strijd” tegen het terrorisme staat te wachten. Kok zei de kritiek op de Troonrede, waarin slechts acht regels over de terroristische aanslagen stonden, goed te hebben beluisterd en ook goed te hebben begrepen. Het leek erop dat hij daarmee een vorm van excuses uitsprak. | 