De andere Beatrix Potter

Mister McGregor ligt niet meer op z'n knieën in de moestuin, maar zijn gieter en spade staan er nog steeds. Volgens het boekje. De National Trust opende Hill Top al twee jaar na Beatrix' dood voor het publiek. Vanbuiten is het een simpel huis, zoals er zo veel in het Lake District zijn. Toch stappen hier elk jaar 90.000 bezoekers over de drempel.

Onder het spinnewiel glimmen Potters schoenen en op de mahoniehouten secretaire prijkt een groot portret van haar. Zelf zou ze dat nooit gewild hebben, maar een Japanse gids –op de loonlijst van de National Trust– vertelt dat dat gedaan is voor zijn landgenoten. Die komen in groten getale naar de boerderij wegens Peter Rabbit, nauwelijks wetend wie Beatrix Potter is. En passant wijst de gids hen natuurlijk ook op het muizenholletje onder het dressoir.

Druk verkeer
Omdat de parkeerplaats voor Hill Top hooguit zes auto's kan bevatten, schroefde de National Trust de openingstijden van de knusse boerderij terug. The World of Beatrix Potter Attraction, in de oude wasserij van Bowness-on-Windermere, slaagt erin velen van het Potter-pelgrimsoord weg te lokken. Het publiek geniet zichtbaar als het daar oog in oog staat met alle bekende dierfiguren.

Niettemin gaat het gehucht Near Sawrey onder de populariteit van Pieter Konijn, Benjamin Wollepluis, Poekie Poes, Josefien Kwebbeleend en Biggetje Goedhart gebukt. De 'visite' zorgt voor druk verkeer, waarop de smalle wegen zeker niet berekend zijn. De dame om wie het allemaal begonnen is, zou ervan gegruwd hebben. De meeste dorpelingen, die met haar erfenis zitten opgescheept, bekijken de zaak met gemengde gevoelens. De toeristen brengen immers ook geld in het laatje.

„Eerst kwamen de Amerikanen, nu zijn het vooral Japanners”, vertelt Willow Taylor in haar bejaardenflat te Troutbeck Bridge, niet ver van Windermere. Ze geniet van het uitzicht over het water en op de heuvels. Jarenlang werkte ze in het winkeltje van Hill Top. Haar ouders runden de Tower Bank Arms, de witgepleisterde herberg naast de boerderij. „In ”The Tale of Jemima Puddle-duck” (Poekie Poes en Jozefien Kwebbeleend, red.) tekende Beatrix de ”inn” als een oud pand vol met scheuren en spleten.”

Eenzijdig beeld
Sawrey was een lustoord voor kinderen. „We plukten bloemen en wilde aardbeien, vingen kikkervisjes en verzamelden paardenkastanjes. We jatten ook appels uit de boomgaard van Beatrix Potter.” Een gebroken heup leidde ertoe dat de 77-jarige weduwe haar jeugdherinneringen in een boekje –”Through the pages of my life” (uitg. The Beatrix Potter Society, Londen, 2000; ISBN 1 869980174; 96 blz.; ± ƒ 35)– bundelde. „Ik was twintig toen ze stierf.”

Het voormalige buurmeisje moet glimlachen om het beeld dat de doorsnee bezoeker van Beatrix Potter heeft. „Een lieve dame met mollige appelwangetjes en pientere blauwe ogen. Dat beeld is té eenzijdig, té gekleurd. Ze hield van dieren, maar bedacht ook precieze manieren om konijntjes te stropen en vleermuizen op te zetten. Haar boekjes behandelen rampen en dood in de wereld van dieren op een onsentimentele manier. Of ze dol was op kinderen? Ik wil niet zeggen dat ze een hekel aan kinderen had, ze begreep hen simpelweg niet. We schoten eens per ongeluk een bal in haar wei. Terwijl ik over het muurtje klom, kwam ze toevallig voorbij. „Waarom gebruik je het hek niet, ondeugend kind?” riep ze met haar schelle stem, wetend dat het hek 50 meter verderop lag. Ze lichtte m'n vader in, met als gevolg dat ik de rest van de dag huisarrest had. Als het warm was, hadden we soms alleen een korte broek aan. Beatrix Potter kon dat niet aanzien. „Ga naar huis en kleed je aan!” riep ze dan, boos zwaaiend met haar herdersstaf.”

Bemoeizucht
Mevrouw Taylor wijt dit gedrag aan Potters eenzame jeugd. „Had Beatrix echter een normale opvoeding met vriendinnetjes en spelletjes gekregen, dan had wij misschien haar prachtige boekjes moeten ontberen. Het schrijven van fantasieverhalen betekende voor haar een bevrijding. We konden haar boekjes kopen in het dorpswinkeltje, dat ze overigens ook tekende. Als kinderen beschouwden we Beatrix Potter niet als een beroemde schrijfster of kunstenares. In onze ogen was ze gewoon mrs. Heelis, een boerin, en iemand om voor op je hoede te zijn.”

Ze was zonder twijfel een genie, een zeer begaafde vrouw. „Zelfverzekerd van haar kwaliteiten straalde Beatrix Potter gezag uit. Ze bemoeide zich echter veel te vaak met dingen die haar niet aangingen. Daardoor maakte ze zich bij de dorpelingen niet zo populair. Toen ze vernam dat mijn zuster Betty in 1941 met een Londense knul ging trouwen, was zo hoogst bezorgd. „Ik hoop dat hij zo'n lief meisje waard is!” Uit zo'n opmerking bespeurde je iets van haar moeders bedilzucht. De oude mrs. Potter had nooit gedacht dat iemand voor haar dochter geschikt was.

Met William Postlethwaite lag ze altijd overhoop. Ze bakkeleiden over van alles en nog wat. Hij zei haar dat ze maar op een eilandje moest gaan wonen, ver weg van de bewoonde wereld. Toen Beatrix Potter hem plaagde dat hij wel eens in een van haar verhalen terecht kon komen, reageerde hij furieus. „Als je mij maar uit jouw waardeloze, flauwe boekjes laat.” Maar William kwam er wél in, als boer Aardappel in ”The Tale of Samuel Whiskers”.”

Zwerver
Beatrix Potter was een zonderling figuur, op en top Victoriaans. „Haar lange rokken en blazers liet ze maken van de stugge wol van haar Herdwick-schapen. 's Winters droeg ze een oude vilten hoed, 's zomers een strohoed. We zagen haar nooit in lichte, luchtige kleding, zelfs niet als het heet was. Charlie Brown maakte haar lompe muilen. Z'n schoenmakerij in Hawkshead is nu een leuk cafeetje, ”The Old Cobbler's Tea-Shop”. Als het regende, gooide mevrouw Potter een oude zak over zich heen. Iedereen kon daarop de naam van het veevoerbedrijf, Bibby's, lezen. Ze was schatrijk, maar is wel eens op een regenachtige dag voor een zwerver aangezien.

Onze gasten vroegen regelmatig wie die oude vrouw was. Ze konden nauwelijks geloven dat dat de wereldberoemde schrijfster was. Dat was juist de bedoeling van Beatrix Potter. Ze wilde een plattelandsvrouw zijn, zonder drukte en vertoning, en haar stadse afkomst vergeten. Toen Sawrey in 1936 op het elektriciteitsnet werd aangesloten, ging het hele dorp op de gloeilamp over. Alleen in Hill Top en Castle Cottage bleven ze kaarsen branden. Mevrouw Heelis had een afkeer van nieuwerwetse dingen.”

Geen publiciteit
Fans kon soms ze behoorlijk shockeren, weet mevrouw Taylor. „Op een dag verbleven twee studenten in onze herberg. Ze wilden Beatrix Potter graag ontmoeten. Op het tuinpad kwamen ze elkaar tegen. De oude vrouw informeerde wie zij waren. „We lezen op school altijd uw boekjes voor en wilden graag eens met u praten”, antwoordde het tweetal. „Je doet er beter aan die kleine apen wat manieren bij te brengen”, zei Beatrix. „Neem niet de moeite deze dwaze boekjes voor te lezen.” De arme meisjes waren verbijsterd. Beatrix Potter vond het heel naar als mensen haar onaangekondigd opzochten.”

Dat ze wars van roem en publiciteit was, ondervond ook Margaret Lane, die haar biografie wilde schrijven. „De gravin van Huntingdon kreeg een kort, vinnig briefje: „Mrs. Heelis is een boerin in het noordelijk deel van Engeland, al dertig jaar gelukkig getrouwd met William Heelis. Ze fokt het kleine Herdwick-schaap, geschikt om de heuvels van het Lake District te begrazen. Dat is het enige wat alle mensen van mij behoeven te weten.”

Psalm 23
Beatrix Potter bloeide op in het Lake District, omdat ze van het landleven hield. Om de streek uit handen van projectontwikkelaars te houden, kocht de pittige zakenvrouw landerijen, boerderijen en cottages, maar ook het oude postkantoor. „Haar gulheid was geheel gericht op de National Trust. In deze actieve milieuorganisatie zag ze de behouder van het Lake District. Het gebied moest blijven zoals het was, met smalle wegen en muurtjes van gestapelde stenen. Mede dankzij haar bleef het landschap behouden.

Na haar dood vonden nabestaanden een gedichtje van Beatrix. „Ik zal opnieuw terugkeren tot de heuvels/ als het dagelijks werk is gedaan.” Een avond voor haar dood gaf ze Tom Storey nog instructies waar de schaapherder haar as moest uitstrooien. Mr. Heelis overhandigde hem op nieuwsjaarsdag een kistje. „Je weet wat je ermee moet doen, Storey”, sprak hij gehaast.”

Tijdens haar leven was Beatrix Potter geen regelmatige kerkganger. „Haar ouders waren unitariërs. Ze geloofden in God, maar niet in de Drie-Eenheid. De kleine Jesus Church in Troutbeck was een van de favoriete plekjes van mrs. Heelis. Daar zat ze te mediteren en luisterde ze naar het geblaat van de schapen.” In Hill Top is te zien dat de laatste wil van de schapenfokster tot in detail werd gehonoreerd. De Bijbel in de slaapkamer moest opgeslagen blijven liggen bij Psalm 23. „De Heere is mijn herder...”

Mrs. McGregor
Zo lang het kan, zal mevrouw Taylor in haar autootje naar Sawrey blijven rijden. Over de steile Ferry Hill naar Hill Top Farm, waar haar man Jim na zijn pensionering als beheerder werkte. „Vanwege zijn lengte en grijze lange baard zagen veel bezoekers in hem mr. McGregor. Ik ontvang nog steeds brieven van Japanse bezoekers geadresseerd aan mrs. McGregor.”

The World of Beatrix Potter Attraction in Bowness-on-Windermere is met uitzondering van januari het gehele jaar open van 10.00 tot 17.30 uur; Hill Top Farm in Near Sawrey is open van 27 maart tot 31 oktober (maandag tot en met donderdag), openingstijden wisselen (juni tot en met augustus: 10.30 tot 17.00 uur); The Beatrix Potter Gallery in Hawkshead, ondergebracht in het voormalige kantoor van William Heelis, toont veel van haar oorspronkelijke fijngepenseelde illustraties. Open: april tot en met oktober van maandag tot en met donderdag van 10.30 tot 16.30 uur.
Kasteel Groeneveld in Baarn bereidt ter gelegenheid van ”100 jaar Pieter Konijn” een expositie over Beatrix Potter voor in het najaar van 2001.